Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Từ những bộ sách quý, nghĩ đến chương trình chuyển đổi số quốc gia

17/08/2025

TỪ HAI BỘ SÁCH QUÝ

“Chẩn đoán phân biệt Chứng hậu trong Đông y” (nguyên tác là 《中医证候鉴别诊断学》, gọi tắt Chứng hậu,) và “Chẩn đoán phân biệt Chứng trạng trong Đông y” (nguyên tác là 《中医症状鉴别诊断学》, gọi tắt Chứng trạng) là hai bộ sách quý không xa lạ với người làm Đông  y Việt Nam mấy chục năm qua.

Cả hai bộ đều do Viện Nghiên cứu Trung y Trung Quốc chủ biên với sự tham gia của 26 đơn vị Cục, Viện, Học viện và Y viện khác và  đều Lương y Nguyễn Thiên Quyến tuyển dịch (bộ “Chứng trạng” có sự tham gia của Đào Trọng Cường).

Mặc dù cả hai bộ sách khá dày dặn trên 1.000 -1.300 trang, nhưng đều chỉ là “tuyển dịch”, chứ chưa phải là bản dịch đầy đủ.

Theo lời người dịch thì bộ Chứng hậu (NXB Mũi Cà Mau in lần đầu tháng 5.1998) mới tuyển dịch 142 chứng hậu trong tổng số 311 chứng hậu trong ấn bản đầu tiên của bộ sách do NXB Vệ sinh Nhân dân xuất bản. Còn bộ Chứng trạng (NXB Văn hóa Dân tộc in lần thứ 2 năm 2008) mới tuyển dịch 244 chứng trạng Nội khoa trong tổng số hơn 500 chứng trạng trong ấn bản đầu tiên do NXB Vệ sinh Nhân dân xuất bản.

Do tò mò muốn tìm đọc những phần chưa được tuyển dịch nên đã nhiều năm qua tôi có ý tìm mua nguyên bản hai bộ sách này. Rất may, gần đây mới mua được, đều là ấn bản thứ 2 có bổ sung . Bộ Chứng hậu đã bổ sung  có 483 chứng hậu, bộ Chứng trạng đã bổ sung có 623 chứng trạng. Như vậy, thì thử làm vài con tính, sẽ thấy 2 bộ sách dịch tiếng Việt hiện nay mới dịch chừng 1/3 nguyên bản (chính xác là 34,9%).

Đó là chưa nói cả hai bản dịch đã xuất bản đều bỏ không dịch phần Tổng luận khá quan trọng ở phần đầu  2 bộ sách này.

ĐẾN CHƯƠNG TRÌNH CHUYỂN ĐỔI SỐ QUỐC GIA

Được biết gần đây  Cục Quản lý Y Dược cổ truyền – Bộ Y tế có chủ trương phân công xây dựng dự thảo Bộ danh mục chuyên môn, thuật ngữ lâm sàng triệu chứng, chứng bệnh và mã hóa nhằm thực hiện Thực hiện Chỉ thị số 07/CT-TTg ngày 14 tháng 3 năm 2025 của Thủ tướng  Chính phủ đẩy mạnh triển khai triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030; Quyết định số 787/QĐ-BYT ngày 06 tháng 3 năm 2025 của Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành Kế hoạch hành động của Bộ Y tế thực hiện Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 09 tháng 01 năm 2025 của Chính phủ Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Quyết định số 1150/QĐ-BYT ngày 03/4/2025 của Bộ Y tế về việc phê duyệt Kế hoạch triển khai hồ sơ bệnh án điện tử.

Trước đó, theo Quyết định số 1893/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ , đã giao Bộ Y tế cùng một số đơn vị trực thuộc thực hiện các Đề án sưu tầm, hiệu đính, chú giải một số tác phẩm lớn về y, dược cổ truyền của các tác giả lớn Việt Nam; Đề án nghiên cứu về tính vị và tác dụng theo y học cổ truyền của các vị thuốc nam, thuốc dân gian, bài thuốc kinh nghiệm; Xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn về y học cổ truyền: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh theo y học cổ truyền, kết hợp y học cổ truyền với y học hiện đại; quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh, kết hợp y học cổ truyền với y học hiện đại; phác đồ điều trị kết hợp y học cổ truyền với y học hiện đại.

Theo thiển ý của chúng tôi, việc thực hiện các đề án trên nếu được cùng tiến hành tổ chức biên dịch đầy đủ hai bộ sách quý nói trên  cũng như  biên tập chỉnh lý, biên soạn lại những bản dịch y thư quý báu của Thiền sư Tuệ Tĩnh, Hải Thượng Lãn Ông như Nam Dược Thần Hiệu, Hồng Ngĩa Giác Tư Y Thư, Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh… , không phải chỉ để tái bản số lượng hạn chế sách in trên giấy, mà quan trọng nhất là thực hiện số hóa, chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ  IT, AI để đưa vào ứng dụng trong hệ thống y tế nói riêng và có thể dịch ra nhiều ngôn ngữ khác để góp phần nghiên cứu, giao lưu, quảng bá di sản Y dược cổ truyền và Văn hóa Việt Nam trên toàn thế giới.

Chuyển đổi số là con đường tất yếu mà Y dược cổ truyền Việt Nam muốn phát triển và hòa nhập với thế giới, không thể không đi qua.

Đà Nẵng ngày 17/8/2025

P.C.T