Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Phân tích phương pháp “Đảo Thương” của Chu Đan Khê

29/11/2024

LGT: Dưới đây là bản dịch bài báo Phân tích phương pháp “Đảo Thương” của Chu Đan Khê (朱丹溪倒仓法探析)của các tác giả Trịnh Phàm Siêu, Trần Long Kiều, Lý Dụ Tư, Quách Vũ Trì, Lê Kính Ba (thuộc Viện Y học cơ bản – Trường Đại học Trung y Quảng Châu), đăng trong Tạp chí Y học Cơ bản Trung Y Trung Quốc (中国中医基础医学杂志) năm 2020, tập 26, số 1, trang 30-31.

Nội dung bài viết là một nghiên cứu, phân tích về phương pháp “Đảo Thương” – một liệu pháp đặc trưng của y học cổ truyền được ghi chép bởi danh y Chu Đan Khê ghi chép trong Cách Trí Dư Luận. Phương pháp này chỉ sử dụng thịt bò vàng kết hợp với cách nấu và cách uống đặc biệt để điều trị các bệnh lạ không rõ nguyên nhân gây ra bởi đờm ứ, huyết ứ, đồng thời mang lại hiệu quả kéo dài tuổi thọ.

Tuy nhiên, ngày nay, việc nghiên cứu và thực hành phương pháp cổ xưa này còn rất hạn chế. Dựa trên việc tra cứu các tài liệu y học cổ truyền, kết hợp với một số quan điểm của y học hiện đại, các tác giả đã phân tích những điểm độc đáo và cơ chế tác dụng của phương pháp “Đảo Thương”. Yếu tố then chốt trong việc thực hiện phương pháp này bao gồm thịt bò vàng, nước suối chảy, cách uống mạnh bạo liên tục, và dùng thêm”rượu luân hồi” tức là nước tiểu của chính người bệnh.

Cơ chế tác dụng của phương pháp có thể liên quan đến khả năng chống oxy hóa, chống lão hóa, phòng ngừa bệnh mãn tính của carnosine, cũng như việc giảm vi khuẩn gây bệnh và sự phát triển mạnh mẽ của lợi khuẩn trong hệ vi sinh đường ruột. Người chuyển ngữ và giới thiệu bài báo này hy vọng tạo cảm hứng nghiên cứu thực hành cho những thầy thuốc đam mê y dược cổ truyền tại các cơ sở chăm sóc giảm nhẹ, điều trị bệnh khó.

P.C.T

PHÂN TÍCH “PHƯƠNG PHÁP ĐẢO THƯƠNG” CỦA CHU ĐAN KHÊ

Tác giả: Trịnh Phàm Siêu, Trần Long Kiều, Lý Dụ Tư, Quách Vũ Trì, Lê Kính Ba

(Trường Đại học Trung y Quảng Châu)

Từ khóa: súp thịt bò, vi khuẩn gây bệnh, nước tiểu

Tóm tắt:

Chu Đan Khê, một trong “Kim Nguyên tứ đại gia,” nổi tiếng với khả năng điều trị tạp bệnh, được mệnh danh là “Tạp bệnh tông Đan Khê.” Ông cho rằng những thói quen ăn uống không lành mạnh, cảm xúc thất thường, vị nồng đậm, làm việc không cân đối dễ gây ứ đờm, huyết ứ, từ đó hình thành các bệnh không rõ nguyên nhân. Phương pháp “Đảo Thương” sử dụng chủ yếu các liệu pháp nôn và xổ để làm sạch dạ dày ruột, giúp cơ thể loại bỏ độc tố. Đồng thời, phương pháp này còn kết hợp yếu tố bổ dưỡng, nhằm đạt được mục tiêu chữa bệnh và dưỡng sinh.

1. “Đảo Thương” là gì?

Chu Đan Khê viết: “Dạ dày và ruột là kho lương thực, nơi tích trữ thức ăn. ‘Đảo Thương’ nghĩa là lật ngược kho lương, làm sạch các cặn bã để ruột và dạ dày trở nên sạch sẽ.”

Phương pháp thực hiện:

1. Mua 10-20 cân thịt bò béo vàng, nấu chín nhừ trong nước suối chảy liên tục, lọc bỏ cặn, rồi cô đặc thành màu hổ phách.
2. Cho bệnh nhân uống từng bát một, nghỉ một lát rồi uống tiếp, tổng cộng vài chục bát.
3. Trong tháng lạnh, làm ấm súp trước khi dùng. Đặt bệnh nhân trong phòng thoáng đãng, không gió. Quan sát chất nôn ra, khi thấy hết gốc bệnh thì dừng. Sau khi nôn và xổ, nếu khát thì không được uống nước súp mà phải dùng nước tiểu của chính mình (gọi là “rượu luân hồi”).

Bệnh nhân sẽ ngủ 1-2 ngày, sau đó cảm giác đói rõ rệt, tinh thần phấn chấn, cơ thể nhẹ nhõm, bệnh tật được cải thiện. Chu Đan Khê đã ghi nhận hiệu quả của phương pháp này qua bốn ca bệnh, bao gồm:

• Đau tim
• Bệnh phù chân và tiêu chảy
• Đục nước tiểu và tinh không giữ được
• Ho ra máu, sốt, cơ thể suy kiệt

Ông còn cho rằng phương pháp này có thể chữa các bệnh như tỳ vị bất hòa, ngoại tà xâm nhập cơ thể, liệt, lao phổi, cổ trướng, bệnh phong và các bệnh kỳ lạ khác. Đối với người trung niên, áp dụng 1-2 lần giúp dưỡng sinh và phòng bệnh.

2. Điểm đặc biệt của “Đảo Thương”

2.1 Thịt bò vàng bổ dưỡng tỳ vị

Thịt bò vàng, vị ngọt, tính ấm, không độc, quy kinh Dương Minh đại trường và kinh Dương Minh vị. Trong Bản thảo cương mục ghi nhận: “Thịt bò vàng giúp bổ khí, dưỡng tỳ vị, tăng cường sức khỏe chân tay, giảm khát.” Thịt bò được xem là dược liệu bổ khí, tương tự vị thuốc Hoàng kỳ, rất hiệu quả trong việc bổ dưỡng tỳ vị.

2.2 Nước suối chảy liên tục giúp thông lợi

Nước dùng trong phương pháp này phải là nước suối chảy không ngừng (trường lưu thủy – 长流水, sách Nam Dược Thần Hiệu và Lĩnh Nam Bản Thảo dịch là giòng nước chảy, theo chúng tôi có thể lấy nước giữa dòng sông– PCT), với đặc tính sạch, tươi mới, và lưu thông. Bản thảo cương mục ghi: “Nước suối chảy liên tục giúp giảm sưng, thông lợi tiểu tiện.” Điều này hỗ trợ tác dụng xổ, giúp loại bỏ độc tố qua đường tiểu.

2.3 “Uống nhiều và liên tục” để gây nôn và xổ

Phương pháp yêu cầu bệnh nhân uống lượng lớn súp trong thời gian ngắn, vượt quá dung tích dạ dày (khoảng 1500 ml ở người trưởng thành). Lượng lớn súp thịt bò, vốn đặc và khó tiêu hóa, gây nôn và tiêu chảy mạnh.

2.4 “Rượu luân hồi” giúp giải khát và loại bỏ độc tố

“Rượu luân hồi” là nước tiểu của chính bệnh nhân. Theo Bản thảo cương mục, nước tiểu có tính hàn, không độc, giúp giảm nhiệt, thông đại tràng, và loại bỏ huyết ứ. Uống nước tiểu sau khi nôn và xổ không chỉ giúp giải khát mà còn hỗ trợ đẩy hết độc tố còn sót lại trong cơ thể.

Phương pháp “Đảo Thương” của Chu Đan Khê thể hiện tư duy y học độc đáo, kết hợp giữa liệu pháp thanh trừ độc tố và bổ dưỡng cơ thể, mang lại hiệu quả rõ rệt trong điều trị nhiều bệnh tật phức tạp.

3. Cơ chế tác dụng của “Đảo Thương Pháp”

3.1 Liên quan đến carnosine (hợp chất dipeptide)

Carnosine là một dipeptide nội sinh, được tạo thành từ β-alanine và L-histidine, tập trung nhiều nhất trong cơ xương. Nghiên cứu chỉ ra rằng, khi thịt bò được xay nhuyễn, đun sôi trong 2 giờ, cô đặc trong 10 giờ, rồi lọc bỏ dầu và cặn, hàm lượng carnosine đo được là 36 mg/ml. Phương pháp chế biến thịt bò này tương tự với cách nấu súp trong “Đảo Thương Pháp,” do đó hàm lượng carnosine trong súp thịt bò của phương pháp này cũng rất cao.

Theo y học hiện đại, carnosine có các tác dụng: chống oxy hóa, chống lão hóa, chống ung thư, bảo vệ hệ thần kinh, thúc đẩy lành vết thương và phòng ngừa bệnh mãn tính. Phương pháp “Đảo Thương” được sử dụng để điều trị liệt, lao phổi, cổ trướng, bệnh phong, giúp bệnh nhân hồi phục tinh thần, cơ thể nhẹ nhõm, từ đó kéo dài tuổi thọ. Các hiệu quả này rất giống với tác dụng của carnosine được chứng minh trong nghiên cứu hiện đại. Vì vậy, hàm lượng carnosine cao trong súp thịt bò đóng vai trò quan trọng trong phương pháp “Đảo Thương,” đặc biệt đối với các bệnh mãn tính, phục hồi chức năng và dưỡng sinh.

3.2 Liên quan đến hệ vi sinh đường ruột

Đường ruột là một hệ sinh thái phức tạp, nơi các vi khuẩn đường ruột tương tác với nhau, ảnh hưởng đến chức năng sinh lý và mức độ nhạy cảm của cơ thể với các mầm bệnh. Hệ vi sinh đường ruột vừa đóng vai trò “chính khí” (tích cực), vừa có thể trở thành “tà khí” (tiêu cực). Khi hệ vi sinh ở trạng thái cân bằng, nó bảo vệ cơ thể như “chính khí”; ngược lại, khi trạng thái cân bằng bị phá vỡ, các vi khuẩn gây bệnh chiếm ưu thế, dẫn đến các bệnh lý khác nhau, trở thành “tà khí.”

Nước chiết xuất từ thịt bò thường được dùng làm môi trường cơ bản để nuôi cấy vi sinh vật, cung cấp nguồn nitơ, sản phẩm phân hủy của axit nucleic, vitamin và muối vô cơ cần thiết. Các tác giả cho rằng, sau khi uống súp thịt bò trong “Đảo Thương Pháp,” hệ vi sinh đường ruột được thúc đẩy phát triển mạnh. Đồng thời, tác động uống liên tục lượng lớn kích thích tiêu hóa gây nôn và tiêu chảy, giúp loại bỏ các vi khuẩn gây bệnh hoặc vi khuẩn lạc chỗ. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn có lợi tái định cư và phát triển.

Sự gia tăng vi khuẩn có lợi có hai tác dụng chính:

1. Cạnh tranh với vi khuẩn gây bệnh trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng, tối ưu hóa việc sử dụng dinh dưỡng của cơ thể, giúp “chính khí tồn nội.”
2. Ức chế vi khuẩn gây bệnh sản sinh các chất độc hại, ngăn chặn chúng xâm nhập vào máu và gây bệnh, đạt được hiệu quả “tà bất khả xâm.”

Quá trình nôn loại bỏ thức ăn thối rữa tích tụ trong dạ dày, trong khi tiêu chảy đào thải vi khuẩn gây bệnh trong ruột. Thực chất, nôn làm sạch phần trên hệ tiêu hóa, còn tiêu chảy làm sạch phần dưới hệ tiêu hóa. Chu Đan Khê từng viết: “Bệnh ở trên thì cần nôn nhiều, bệnh ở dưới thì cần tiêu chảy nhiều.”

4. Kết luận và triển vọng

   Phương pháp “Đảo Thương” sử dụng cơ chế nôn và tiêu chảy để loại bỏ tà khí, giúp cơ chế khí của trung tiêu (tỳ vị) vận hành bình thường, từ đó tránh được bệnh tật. Các yếu tố chính làm nên hiệu quả của phương pháp này bao gồm súp thịt bò, nước suối chảy, liệu pháp uống nhiều và liên tục, và “rượu luân hồi” tức nước tiểu tự thân.

Carnosine và hệ vi sinh đường ruột có thể là các cơ chế tiềm năng giải thích tác dụng của “Đảo Thương Pháp.” Điều này lý giải vì sao phương pháp có thể điều trị các bệnh khó chữa, đồng thời mang lại hiệu quả dưỡng sinh, kéo dài tuổi thọ.

Theo ghi chép của Chu Đan Khê, “Đảo Thương Pháp” có thể chữa trị các bệnh không rõ nguyên nhân, và hậu thế cũng đạt được kết quả tốt khi áp dụng. Phải chăng đây là một bảo vật bị lãng quên của y học cổ truyền trong điều trị bệnh khó? Làm thế nào để cải tiến phương pháp này để phù hợp hơn với người hiện đại và ứng dụng vào lâm sàng? Đây là câu hỏi đáng nghiên cứu, cần sự khám phá và phát huy của các thế hệ thầy thuốc Đông y sau này.

P.C.T chuyển ngữ

(Nguồn: https://m.fx361.com/news/2020/0114/14810110.html )