Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Lương y PHAN CHÂU TOÀN hai lần thành lập TRUNG TÂM Y TẾ TỪ THIỆN tại Đà Nẵng

03/03/2025

Một người bạn có điện thoại hỏi tôi thông tin về lương y Phan Châu Toàn và Trung tâm Y tế từ thiện do thầy sáng lập ở Đà Nẵng. Mặc dù từ thời trước khi học Đông y (trước 1990), tôi có lần đến phòng khám của thầy Phan Châu Toàn ở góc Hoàng Diệu – Chu Văn An, ấn tượng còn nhớ nhất là “mùi ngải cứu thơm nồng” do thầy sử dụng phương pháp ôn châm là chủ yếu. Sau này, tuy tôi có nghe, có biết vài đồng nghiệp làm ở Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn, nhưng thú thật là chưa để tâm tìm hiểu kỹ về Trung tâm, nên đành phải nhờ “trợ lý” ChatGPT trả lời câu hỏi: “Xin cho biết lịch sử hình thành, cơ cấu tổ chức và quá trình hoạt động của Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn ở Đà Nẵng” !

ChatGPT đã nói:

​Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn được thành lập vào ngày 31 tháng 5 năm 1991, nhờ sự hỗ trợ của Tổ chức France Libertés (Pháp) và công sức của cố lương y Phan Châu Toàn. Sự ra đời của trung tâm đã đánh dấu bước chuyển quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cho người dân tại Quảng Nam – Đà Nẵng thời bấy giờ, bởi lúc đó chưa có mô hình tương tự. ​

Ban đầu, trung tâm hoạt động với vốn đầu tư 100 triệu đồng. Tuy nhiên, do tập trung khám và chữa bệnh từ thiện, nguồn vốn nhanh chóng cạn kiệt. Sau khi lương y Phan Châu Toàn qua đời, hoạt động của trung tâm gặp nhiều khó khăn. Các lương y làm việc tại đây chỉ nhận phụ cấp 50 nghìn đồng mỗi tháng và có thời điểm không nhận được lương. Để duy trì hoạt động, trung tâm phải vay tín chấp và nhận sự hỗ trợ từ các tấm lòng hảo tâm, cùng với tinh thần đoàn kết phục vụ người bệnh của cán bộ nhân viên. ​

Trong suốt 20 năm hoạt động, trung tâm đã chữa trị cho nhiều bệnh nhân bằng phương pháp y học cổ truyền, kết hợp châm cứu và dùng thuốc đông y, giúp họ thoát khỏi bệnh tật. ​

Về cơ cấu tổ chức, trung tâm bao gồm các lương y và nhân viên y tế chuyên về y học cổ truyền. Mặc dù không có thông tin chi tiết về số lượng và chức danh cụ thể, nhưng có thể thấy đội ngũ này đã làm việc với tinh thần tận tụy và đoàn kết, vượt qua nhiều khó khăn để duy trì hoạt động của trung tâm.​

Nhờ sự nỗ lực không ngừng, Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn đã góp phần quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cho người dân nghèo, đặc biệt là trong lĩnh vực y học cổ truyền, tại khu vực Đà Nẵng và Quảng Nam.​

Chưa hài lòng với câu trả lời này, tôi có đặt thêm câu hỏi: “Có thông tin gì thêm về lương y Phan Châu Toàn không ạ ?”. ChatGPT đưa ra 2 phương án trả lời:

Phản hồi 1

​Lương y Phan Châu Toàn là một nhân sĩ yêu nước và lương y tận tâm, đã có nhiều đóng góp cho nền y học cổ truyền Việt Nam. Ông cùng gia đình đã thể hiện nguyện vọng thành lập một trung tâm y tế từ thiện, và được sự hỗ trợ từ tổ chức phi chính phủ France Libectés. Ngày 31 tháng 5 năm 1991, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng đã quyết định cho phép thành lập Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn. ​

Mặc dù ông qua đời ngay sau khi trung tâm được thành lập, nhưng tâm huyết và tầm nhìn của ông đã đặt nền móng cho hoạt động của trung tâm trong việc chăm sóc sức khỏe cho người dân nghèo, đặc biệt trong lĩnh vực y học cổ truyền. ​

Sự cống hiến của lương y Phan Châu Toàn đã để lại dấu ấn sâu sắc trong cộng đồng, và Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn tiếp tục hoạt động theo tinh thần nhân ái mà ông đã khởi xướng.

Phản hồi 2

​Lương y Phan Châu Toàn là người sáng lập Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn tại Đà Nẵng. Ông đã cống hiến cuộc đời mình cho việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là những người có hoàn cảnh khó khăn. Mặc dù thông tin chi tiết về tiểu sử của ông còn hạn chế, nhưng di sản mà ông để lại thông qua trung tâm y tế từ thiện mang tên mình đã góp phần quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe cho người dân nghèo tại khu vực Đà Nẵng và Quảng Nam.​

Theo nội dung các thông tin trên đây, ChatGPT cho biết đã dẫn tư liệu theo 2 bài viết đã đăng trên báo Công an TP.Đà Nẵng và báo Đà Nẵng cách đây 14 năm (5/2011), nhân kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Trung tâm.

Đó là bài: “20 năm chữa bệnh cho người nghèo”  tại địa chỉ: https://cadn.com.vn/20-nam-chua-benh-cho-nguoi-ngheo-post28217.html

Và bài: “Những chuyện nhỏ của hai mươi năm” tại: https://cadn.com.vn/20-nam-chua-benh-cho-nguoi-ngheo-post28217.html

Đáng chú ý bài thứ 2 là của tác  giả Nguyễn Đình An, là người ký Quyết  định cho phép thành lập Trung tâm Y tế từ thiện Phan Châu Toàn (31-5-1991), lúc bấy giờ là Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng . Ông Nguyễn Đình An gọi lương y Phan Châu Toàn là “nhân sĩ yêu nước”.

Tuy nhiên, tìm kiếm trên Google , chúng tôi cũng không thấy tư liệu gì thêm về cuộc đời sự nghiệp của lương y Phan Châu Toàn , cũng như hoạt động của Trung tâm.

Sực nhớ trong tủ sách nhà mình có cuốn sách “Cổ phương thang tể học phân loại” do thầy Phan Châu Toàn biên soạn, Hội Y học cổ truyền Việt Nam tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng xuất bản năm 1991, tôi lục lại đọc và biết thêm vài chi tiết.

Trong LỜI GIỚI THIỆU ở trang 3 sách này, do bác sĩ Nguyễn Văn Lý – Giám đốc Sở Y tế tỉnh QN-ĐN viết ngày 20-3-1991:

“Một trong nhiệm vụ quan trọng của ngành y tế là phải kết hợp được Tây y và Đông y trong vấn đề chữa bệnh, biết tiếp thu, kế thừa và phát huy  tinh hoa của Y học cổ truyền trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân. Các bậc lương Y, lương Dược, đặc biệt là các vị có tuổi, lâu năm trong nghề, có nhiều kinh nghiệm đã cố gắng đóng góp trí tuệ, công sức của mình, góp phần không nhỏ trong nhiều năm qua trong sự nghiệp phòng và chữa bệnh ở Tỉnh ta.

Cuốn sách “Cổ phương thang tể học phân loại” của lương y Phan Châu Toàn, Chủ tịch Hội Đông y Tỉnh Quảng Nam – Đà  Nẵng, kiêm Giám đốc  Trung tâm y học cổ truyền Từ thiện Hải Thượng Đà Nẵng biên soạn qua kinh nghiệm bản thân cũng như các tài liệu sưu tầm sẽ giúp cho các lương y trẻ cũng như đồng nghiệp nâng cao được nghiệp vụ của mình.

Thay mặt ngành y tế, tôi rất hoan nghênh công việc làm của lương y Phan Châu Toàn tuy đã tuổi cao nhưng cũng còn mang hết sức nhiệt tâm và sự hiểu biết của mình để phục vụ cho sự chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho mọi người.

Tôi xin trân trọng giới thiệu với các bạn”.

Sau LỜI NÓI ĐẦU (tr.5-6) của tác giả, có LỜI PHÁT BIỂU CỦA HAI BẠN ĐỒNG NGHIỆP (tr. 7-8,  do Minh An dịch). Hai đồng nghiệp đó là Bác sĩ LOUIS SCHITTLY và Bác sĩ MAX RECAMIER , vốn đã gặp lương y Phan Châu Toàn từ năm 1972, khi đang làm việc cho một tổ chức viện trợ nhân đạo Pháp trong một bệnh viện ở thành phố Đà Nẵng.

Ngoài những cảm nhận về lương y Phan Châu Toàn với tài năng khám bệnh, châm cứu, bốc thuốc, xem mạch dự đoán sinh nam nữ, “đã thực hành y học cổ truyền trên 30 năm” trong  ngôi nhà  “đầy chai lọ và hộp màu đen”, “không xem y học phương Tây như một nền y học đối lập mà coi như hai chị em sinh đôi, cùng bổ sung cho nhau để làm tăng hiệu quả cho nền y học của mình”; “là người phát ngôn đầy nhiệt tình và rất hấp dẫn của nền y học cổ truyền”; nhị vị bác sĩ Tây y đã đánh giá rất cao sự nghiệp trị bệnh cứu người “thu tiền đăt hơn của người giàu và nhờ đó miến phí cho người nghèo”; “ông đã cống hiến đời mình cho niềm say mê của ông, đã điều trị hàng ngày cho hàng chục bệnh nhân và nhất là đào tạo số lượng đông học trò thừa kế còn non trẻ của ông và coi đó là một niềm tự hào đúng đắn của mình”.

Cũng nhờ lời phát biểu của nhị vị bác sĩ người Pháp này, chúng ta biết thêm chi tiết “lương y, nhân sĩ yêu nước Phan Châu Toàn”  (theo cách gọi của ông Nguyễn Đình An) vốn từng lên chiến khu tham gia chống Pháp và phòng khám của ông vốn là cơ sở hoạt động cách mạng giữa nội thành Đà Nẵng trong kháng chiến  chống Mỹ, và sau ngày thống nhất đất nước đã “mở một hợp tác xã Y học cổ truyền riêng với các phòng bỏ trống của một ngôi chùa ở Đà Nẵng, đó là Trung tâm Hợp tác xã Hải Thượng”. “Trong nhiều năm , mỗi buổi sáng, học trò của ông với sự hướng dẫn của ông được học và thực hành tại đó, buổi chiều học ở phòng khám bệnh”.

“Một số trẻ em ở nông thôn tuy mới biết đọc biết viêt và số thanh niên ở thành phố không có bằng cấp nào, chẳng có tương lại gì nhưng có thể sau vài năm học chuyên cần và liên tục đã được đào tạo thành những người thày thuốc thành thạo về y học cổ truyền.”

Như vậy, qua các thông tin trên đây chúng ta được biết  trước khi thành lập Trung tâm Y tế từ thiện Phan Châu Toàn, [do ông Nguyễn Đình An, Phó Chủ tịch UBND tỉnh QN-ĐN ký quyết định cho phép thành lập vào ngày 31-5-1991, theo nguyện vọng  của lương y Phạm Châu toàn và gia đình, với sự hỗtrợ của France Libertés (một tổ chức phi chính phủ (NGO) chuyên hoạt động xã hội nhân đạo của Pháp)], lương y Phan Châu Toàn từng thành lập Trung tâm Y tế từ thiện Hải Thượng (dưới hình thức Hợp tác xã Y học cổ truyền) và đã góp phần đào tạo nhiều thầy thuốc y học cổ truyền tại Đà Nẵng.

Sau gần 34 năm duy trì hoạt động, chắc chắn còn nhiều sự kiện đáng được ghi nhận ngoài những thông tin chúng tôi đã sưu tầm trong bài này  cũng như 2 bào báo chúng tôi đã dẫn link trên đây. Mong nhận được nhiều thông tin của các đồng nghiệp, nhất là những “người trong cuộc” từng làm việc và khám chữa bệnh tại Trung tâm Y tế Từ thiện Phan Châu Toàn.

Với tư cách một người từng làm báo và tham gia tổ chức, duy trì hoạt động một số cơ sở Tuệ Tĩnh đường, khám chữa bệnh từ thiện trên địa bàn Đà Nẵng trong 15 năm qua, tôi  tự cảm thấy có lỗi khi chưa chú ý hoạt động truyền thông cho cơ sở y tế từ thiện này. Mong có dịp “sửa sai” trong thời gian đến.

Đà Nẵng, 3.3.2025

PHAN CÔNG TUẤN