Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Đôi điều về chuyện học hành Đông y

01/04/2025

Mấy hôm nay có vài người liên hệ với tôi nhờ tôi dạy Đông y. Cách đây hàng chục năm cũng từng có một số người như vậy. Có người gần, kẻ xa, có người đến trực tiếp, có người qua email, điện thoại. Với tất cả, tôi đều khước từ vì cho dù có chút kiến thức Đông y để hành nghề và viết báo phổ biến kiến thức Đông y, Dược liệu, nhưng tôi không đủ khả năng, trình độ và chức năng đào tạo. Với tất cả, tôi đều hướng dẫn nếu có đam mê nên chọn con đường ngắn nhất là học trung cấp 2 năm y sĩ YHCT của các trường có chức năng đào tạo, sau đó thêm 1 năm (12 tháng, nay là 9 tháng) thực hành tại bệnh viện để có xác nhận đủ điều kiện đăng ký hành nghề.

CON ĐƯỜNG NGẮN NHẤT

Cách đây vài năm, tôi có quen với một tiến sĩ dược học vốn học đại học và nghiên cứu sinh dược khoa bên Nhật mất 11 năm, sau đó ở lại làm việc cho một công ty Dược tại đất nước “mặt trời mọ” thêm 7 năm nữa, mới quyết định về lại Việt Nam tham gia giảng dạy một trường Đại học. Anh bạn vốn có giấc mơ học Y nhưng khi được học bổng sang Nhật thì học Y đòi hỏi khả năng ngoại ngữ cao hơn, chưa thể đáp ứng nên đành chuyển sang học Dược.

Đến bây giờ giấc mơ kia cứ trở đi trở lại, với lại có vợ là bác sĩ Đông y,  nên anh quyết định sẽ học thêm Đông y, có ý tìm đến tôi và một số thầy lớn tuổi gọi là “tầm sư học đạo”. Có lần đến thăm nhà, tôi thấy trong hành trang mang từ Nhật về của anh bạn trẻ, bên cạnh sách vở về ngành Dược, có khá nhiều sách nghiên cứu về Đông y (Hán phương) của Nhật Bản.

Thực lòng tôi mong anh bạn sớm thành tựu giấc mơ của mình. Nhưng tôi phải nửa đùa nửa thật bảo vì đã lên “sư chính” rồi, không nhận lời làm “sư phụ” nữa và có hướng dẫn thời buổi này thì không thể học hành kiểu xưa được, muốn học nghề nên ghi danh một lớp Y sĩ YHCT nào đó để có cơ sở pháp lý hành nghề sau này. Về phần tôi sẵn sàng chia sẻ với anh bạn trẻ những điều mình tâm đắc, xem như “nguyện làm kẻ đồng hành/ trên con đường Tuệ Tĩnh”.

Và anh bạn đã nghe theo, hiện vị tiến sĩ đã học xong một khóa y sĩ đa khoa 2 năm, sau đó thêm 6 tháng bổ túc định hướng Y sĩ YHCT. Nếu thêm 12 tháng thực hành bệnh viện nữa có thể đăng ký với Sở Y tế cấp chứng chỉ hành nghề.

Chuyện Tiến sĩ đi học Y sĩ YHCT thực ra không lạ. Cũng mấy năm trước, tôi có quen một anh bạn chuyên gia điều tra cây thuốc ở một Viện đầu ngành nhưng đã bỏ việc ra riêng, đã tạm hoãn bảo vệ luận án tiến sĩ mấy năm để đi học Y sĩ YHCT, sau khi học xong mới làm luận án tiến sĩ cách đây vài ba năm. Bây giờ anh bạn đã lập riêng một Viện Thuốc Nam to đùng trên đất Thủ đô văn vật vừa phát huy thế mạnh chuyên môn điều tra, nhận diện cây thuốc, vừa nghiên cứu phát triển các sản phẩm thuốc từ dược liệu để cung cấp trực tiếp cho bệnh nhân của mình.

Trước đó nữa tôi cũng có đọc vài bài báo về một số tiến sĩ ở miệt Biên Hòa, Đồng Nai đêm đêm chạy xe ba bốn chục cây số về Sài Gòn học trung cấp học Y sĩ YHCT.

Gần đây tôi biết có nhiều cơ sở đào tạo bằng 2 (trước đó đã có văn bằng Đại học một số ngành liên quan y dược) có chủ trương đào tạo rút ngắn thời gian hơn vì được miễn cho một số học trình, tín chỉ. Tuy nhiên theo tôi cái khó khăn nhất của những người đeo đuổi con đường tắt này chính là phải nghiêm túc thực hành 12 tháng tại Bệnh viện và cần lưu ý để chạy đua kịp thời gian theo quy định của luật Khám bệnh, Chữa bệnh 2013 (Điều 121khoản 10): “Người được cấp văn bằng đào tạo y sỹ trình độ trung cấp sau ngày 31 tháng 12 năm 2026 thì không được cấp giấy phép hành nghề đối với chức danh y sỹ”.

HỌC NGHỀ GIÚP VIỆC LƯƠNG Y- LƯƠNG DƯỢC

Trong đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố “Đánh giá hiệu quả điều trị nghiện ma túy bằng châm cứu, thuốc nam kết hợp dạy nghề giúp việc lương y – lương dược tại Trung tâm Giáo dục Dạy nghề 05-06”, thực hiện trong các năm 2015-2017, chúng tôi cùng một số đồng nghiệp ở Bệnh viện YHCT Đà Nẵng có thực hiện một số chuyên đề dạy nghề giúp việc lương y – lương dược cho các bệnh nhân hoàn thành cai nghiện.

Chương trình dạy nghề này căn cứ Kế hoạch phát triển y dược cổ truyền tại thành phố Đà Nẵng đến năm 2020 (ban hành theo quyết định số 3176/ QĐ-UBND ngày 24/4/2012 của UBND TP. Đà Nẵng), trong đó có đề ra giải pháp phát triển nguồn nhân lực YDCT là: “Định kỳ mở lớp đào tạo, tập huấn cho tuyến xã phường về YDCT, lớp lương dược, lớp y sĩ định hướng chuyên khoa YDCT, lớp giúp việc lương y – lương dược”.

Thực ra chương trình này dựa trên kinh nghiệm từ năm 2010, khi cùng các đồng nghiệp phối hợp với các tổ chức, nhà chùa mở các Tuệ Tĩnh đường khám chữa bệnh bằng thuốc nam châm cứu miễn phí trên địa bàn huyện Hòa Vang, chúng tôi đã huấn luyện cho nhiều tình nguyện viên giúp việc cho thầy thuốc trong công tác khai thác, sơ chế thuốc nam, thực hiện một số kỹ thuật xoa bóp bấm huyệt, hỏa long cứu, tập thở dưỡng sinh…

Đề tài này triển khai ứng dụng, đánh giá khách quan tính hiệu quả của phương pháp điều trị nghiện bằng châm cứu – thuốc nam kết hợp dạy nghề giúp việc lương y – lương dược của Bệnh viện YHCT Đà Nẵng đồng thời từng bước đào tạo nguồn nhân lực để chuyển giao ứng dụng tại Trung tâm GD-DN 05-06, góp phần nâng cao kết quả điều trị cắt cơn và chống tái nghiện cho các học viên.

Gần đây đứng trước nguy cơ đóng cửa một Tuệ Tĩnh Đường đã hoạt động hơn mười năm do thiếu nhân lực, chúng tôi đã triển khai kết quả nghiên cứu dạy nghề giúp việc lương y lương dược cho một số sư cô, sư thầy vốn đã tốt nghiệp học viện cao cấp Phật học mà trong chương trình đào tạo có một số tín chỉ, học trình ngoại điển về sức khỏe, y tế cộng đồng.

Hy vọng sau vài ba tháng tiếp thu kiến thức và kỹ năng Đông y, các sư thầy sư cô ngoài giúp việc các thầy thuốc tại các Tuệ Tĩnh Đường có thể tự chăm sóc sức khỏe cho nhau ở các tăng xá, ni viện bằng việc xoa bóp bấm huyệt , giác hơi, hỏa long cứu… và các bài thuốc nam đơn giản chữa trị các chứng bệnh thông thường. Ngoài ra, sau một thời gian “hành nghề giúp việc”, các thầy cô nào có đam mê có thể tiếp tục ghi danh theo học các khóa đào tạo y sĩ, lương y chính thức do các trường hay Viện nghiên cứu Đông y trực thuộc Hội Đông y Việt Nam đào tạo.

Phan Công Tuấn

1 Tháng 4, 2023