Về chuyên mục: Tuệ Tĩnh lan man ký

27/11/2023

LGT: Mượn tựa đề bài viết “Tuệ Tĩnh lan mam ký” công bố trên CTQ số Tết và Tân niên Ất Dậu 2005, Ban biên tập Tạp chí CTQ quyết định mở chuyên mục mới này nhằm giới thiệu các tư liệu sưu tầm, nghiên cứu về Đại Danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh.

Thực ra đây không phải là việc làm mới. Từ các số Đặc san tiền thân đến các số tạp chí đầu tiên, BBT đã dành nhiều tâm huyết cho mảng đề tài này. Từ số tháng 3/2003, CTQ đã mở diễn đàn về Đại danh y Tuệ Tĩnh với mong muốn “sẽ liên tục đăng tải các bài viết, nghiên cứu, chứng cứ từ những góc nhìn khác nhau để giúp bạn đọc hiểu biết thêm về Ông Tổ Thuốc Nam”.

Tuy nhiên, sau gần hai năm nhìn lại, chỉ có các bài viết của học giả Lê Mạnh Thát (CTQ2), GSTS.Đỗ Tất Lợi (CTQ5), L.Y Phan Công Tuấn (CTQ30-31), một phần nội dung các bài viết của tác giả  Nguyễn Thị Vân Thái (CTQ7) và Thiện Tâm (CTQ26) đã hưởng ứng tham gia diễn đàn.

Thành thật mà nói, diễn đàn này chưa đáp ứng kỳ vọng được cung cấp “nhiều tư liệu mới của đông đảo tác giả trong và ngoài nước” như lời toà soạn CTQ số 2 đã nêu.  Điều này cũng dễ hiểu, bởi  ai cũng biết thật vô cùng khó khăn mới có thể có một phát hiện nhỏ nhoi nào đó từ nguồn tư liệu vô cùng hiếm hoi về Tuệ Tĩnh.

 Rút kinh nghiệm để mở chuyên mục mới lần này, BBT hy vọng đây không chỉ là diễn đàn dành cho các nhà nghiên cứu, các học giả để công bố các bài viết, công trình nghiên cứu hay phát hiện mới về Tuệ Tĩnh, mà chuyên mục này còn là một sân chơi bổ ích, trí tuệ và tâm huyết cho nhiều tầng lớp bạn đọc CTQ, từ các y bác sĩ, dược sĩ, lương y, lương dược có thể chia sẻ nhiều kinh nghiệm tâm đắc trong thực hành điều trị, bào chế thuốc theo phương dược của trường phái Tuệ Tĩnh, cho đến các bạn đọc phổ thông có thể trình làng các tư liệu sách báo quý hiếm về Tuệ Tĩnh mà mình đã sưu tầm được…

Một nét mới của CTQ lần này đã quyết định mời L.Y Phan Công Tuấn làm biên tập viên phụ trách chuyên mục để đảm bảo có bài vở thường xuyên trong mỗi kỳ tạp chí.

CTQ mong nhận được sự cổ vũ, khích lệ và cộng tác nhiệt tình của toàn thể bạn đọc. Mọi thư từ bài vở có thể gửi về toà soạn hoặc trao đổi trực tiếp với người phụ trách qua địa chỉ, điện thoại, e.mail có ghi thường xuyên trên trang 4 mỗi số tạp chí.

 CTQ

Tản mạn về… lan man ký

Tản mạn về…là một kiểu đặt tựa đề khá quen thuộc trong báo chí, như tản mạn về mạch chẩn đông y trên CTQ15 là một ví dụ. Tản mạn, cụ Đào Duy Anh phiên âm là tán mạn, và cho nghĩa “rời rạc không thu vén” trong Từ điển Hán – Việt. Còn Hoàng Phê trong Từ điển tiếng Việt giải nghĩa “ở tình trạng rời rạc, không có sự liên hệ với nhau, không tập trung”, và cho biết thêm nghĩa thứ hai (ít dùng) là tản mát.

Trong chuyên mục Tuệ Tĩnh lan man ký số đầu tiên này, chúng tôi xin phép được vòng vo hầu chuyện bạn đọc chủ đề tản mạn về… lan man ký.

Không biết cụ An Chi giữ chuyên mục chuyện Đông chuyện Tây của tạp chí Kiến thức ngày nay và quý đồng nghiệp bên tạp chí Ngôn ngữ &Đời sống có bao giờ được nghe thấy cụm từ lan man ký chưa, chứ với những người làm báo không chuyên CTQ nhà chúng tôi thì thú thực đây là lần đầu nhặt được, chứ chưa dám nhận là mình sáng tạo nên.

Chúng ta từng nghe nói đến hồi ký, bút ký, du ký, truyện ký, phiêu lưu ký…, giờ lại thêm một thể tài lan man ký cũng được lắm chứ, sao lại không? Nếu ký hiểu theo nghĩa thông thường là ghi chép (thể văn hay sách biên chép sự vật), thì lan man ký có thể hiểu đơn giản là những ghi chép lan man. Về tính từ lan man, Từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê giải nghĩa là “(nói, viết, suy nghĩ…) hết cái này đến cái khác một cách không mạch lạc và không có hệ thống. (như) Suy nghĩ lan man. Trình bày lan man chẳng đâu ra đâu.” Thoạt tưởng như là bình mới rượu cũ, cái mà chúng tôi gọi lan man ký, có lẽ chính là các thể tài tản mạn mà thôi.

Nghe thế, chắc có người sẽ hỏi vậy hà cớ gì phải đổi tên nghe nửa nạc nửa mỡ, nữa Ta nửa Tàu khó nghe như vậy? Chúng tôi hiểu ý chê sự kết hợp nửa Nôm nửa Hán trong cấu trúc nói trên, nhưng xin thưa, đó cũng chính là dụng tâm dụng ý của chúng tôi muốn chú trọng đến phương pháp kết hợp sử dụng cả chữ Nôm lẫn chữ Hán để viết nên các tác phẩm y dược bất hủ của Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh. Thú thật, dù rất thích thú với tựa đề bài báo Xuân, nhưng chúng tôi cũng đã phân vân không ít khi quyết định mượn nó làm tên cho chuyên mục mới này. Tham khảo ý kiến dịch giả Thái Trọng Lai, tôi được mở mắt cho thấy sự khác biệt đáng kể giữa tản mạn và lan man. Tản mạn chẳng qua là lối nói nhún nhường, khiêm tốn tự cho là mình chưa nghiên cứu thấu đáo vấn đề đang viết. Còn lan man thì… quả là lan man…thiệt. Nhất là khi nói và viết về Tuệ Tĩnh, theo thiển ý của chúng tôi, không còn từ ngữ nào xác đáng hơn. Dù là một sự thực đáng buồn, nhưng không thể không công nhận là còn rất nhiều vấn đề về truyền thuyết, niên đại, tác phẩm  của Tuệ Tĩnh chưa được nghiên cứu tỏ tường.

Bởi vậy, khi đề xuất và thực hiện chuyên mục này, chúng tôi chỉ dám đặt ra mục tiêu khiêm nhường là bước đầu sưu tầm giới thiệu lại các tư liệu, bài viết nghiên cứu về Tuệ Tĩnh đã từng được công bố và lưu hành tản mát đó đây, bên cạnh việc cho công bố những bài viết khảo cứu mới về tác giả tác phẩm Tuệ Tĩnh. Có thể xem đây là một cuộc tập dượt thu thập tư liệu để chuẩn bị tiến tới biên soạn một công trình khảo cứu xứng tầm về Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh mà tạp chí CTQ rất mong muốn được bạn đọc cộng tác thực hiện trong tương lai.

P.C.T