Từ ĐỘNG VẬT LÀM THUỐC đến VÔ TỰ CHÂN KINH

16/05/2025

Sách Nam Dược thần hiệu (tương truyền của Thiền sư Tuệ Tĩnh soạn vào thế kỷ XIV, khắc in 1761), trong quyển đầu có ghi nhận 499 vị thuốc, trong đó có 213 vị thuốc có nguồn gốc Động vật (gần bằng 241 vị thuốc có nguồn gốc Thực vật).

Sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GSTS. Đỗ Tất Lợi (tái bản 15 lần từ 1962-2009) giới thiệu trên 700 cây thuốc và 57 vị thuốc có nguồn gốc Động vật.

Bộ sách 3 tập Cây thuốc và Động vật làm thuốc ở Việt Nam của nhiều tác giả thuộc Viện Dược liệu đã giới thiệu 1.165 loài cây và 100 động vật được chọn lựa từ hơn 4.000 loài cây thuốc và 500 loài động vật làm thuốc đã biết.

Từ điển Cây thuốc Việt Nam của TS. Võ Văn Chi xuất bản lần đầu năm 1997 giới thiệu 3.165 loài cây thuốc trong 3.105 đề mục, tái bản lần 2 (2011-2012) gồm 2 tập đã bổ sung tang lên 4.470 đề mục giưới thiệu gần 4.700 loài cây thuốc.

Từ điển Động vật và khoáng vật làm thuốc của TS. Võ Văn Chi (1998) gồm 2 phần chính giới thiệu các động vật làm thuốc và khoáng vật làm thuốc ở nước ta. Trong đó gồm: 356 đề mục liên quan đến 454 loài động vật khác nhau và 1 đề mục về các vị thuốc liên quan đến con người, 70 đề mục về các bảng kim loại, khoáng sản.

Qua một số lần hầu chuyện, tôi được biết, sau khi tái bản bổ sung bộ Từ điển Cây thuốc Việt Nam trên 3.000 trang (gấp đôi số trang xuất bản lần đầu), TS. Võ Văn Chi có chuẩn bị bổ sung tài liệu và dự định tái bản Từ điển động vật và khoáng vật làm thuốc với số trang gấp đôi lần xuất bản đầu tiên đồng thời biên soạn một cuốn sách về thú chơi chim cảnh sau một loạt sách về Cây cảnh, Bon sai, Non bộ, Cá cảnh.

Tình cờ gặp một người bạn từ Pháp về, đã khuyên nhà khoa học nên bỏ ý định này, bởi mọi sinh vật đều yêu thích tự do, không nên tiếp tay cổ xúy cho thú chơi ích kỷ của con người cũng như khuyến khích việc săn lung động vật hoang dã làm thuốc. Nghe vậy, nhà khoa học mất mấy ngày suy nghĩ và cuối cùng đã bỏ hẳn ý định biên soạn và tái bản các cuốn sách đó.

Cũng may, nhờ nghe lỏm chuyện đó mà chúng tôi đã kịp thời đề xuất điều chỉnh đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố về điều tra cây thuốc và động vật làm thuốc trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, loại bỏ hẳn phần điều tra động vật, vừa đỡ phần vất vả cho nhóm nghiên cứu, vừa góp phần bảo vệ động vật hoang dã.

Ngày trẻ mỗi khi nghe nói đến VÔ TỰ CHÂN KINH, tôi cứ tưởng đó là sản phẩm tưởng tượng của truyện chưởng. Hơn nửa đời người mới ngộ ra là có thật. Với tôi, những cuốn sách chưa được xuất bản như vừa nói trên đây xứng đáng gọi là VÔ TỰ CHÂN KINH, bởi sự không ra đời của nó nhiều khi lại đóng góp công đức vô lượng cho sự nghiệp bảo tồn đa dạng sinh học của địa cầu này.

P.C.T