Nói thêm về Đông Y Bảo Giám

09/11/2023

Cuốn bách khoa toàn thư về y học của Hàn Quốc có tên “Đông Y Bảo Giám” đã trở thành bộ thư tịch y học đầu tiên được đưa vào danh sách di sản văn hóa thế giới. Đó là đề tài đã được nhiều hãng thông tấn, trong đó có Thông tấn xã Việt Nam loan tin vào đầu thăng 8/2009.

Về tác giả tác phẩm Đông Y Bảo Giám chúng tôi đã từng có bài giới thiệu trên CTQ 46-47, nên rất hoan nghênh và tán thành việc UNESCO công nhận thư tịch này là di sản văn hóa thế giới và sẽ tổ chức đại lễ kỷ niệm 400 năm ra đời tác phẩm trứ danh ĐYBG . Chúng tôi cho đây là việc nên làm không chỉ vinh danh nền Đông y Triều Tiên nói riêng mà còn để tôn vinh ngành Đông y thế giới nói chung. Cách đây mấy năm, tại trường Đại học Trung y dược Thượng Hải, là trường Đại học Trung y lớn nhất thế giới, cũng đã dựng tượng đồng và nhà lưu niệm tác giả bộ sách ĐYBG.

ĐYBG của Hứa Tuấn biên soạn tuy không có số quyển lớn nhất nhưng chiếm một vị trí rất đặc biệt đối với y học Triều Tiên và y học phương Đông nói chung. Năm1596 (Năm Tuyên Tổ thứ 29 vương triều Lý), vua Tuyên Tổ chỉ thị Hứa Tuấn biên soạn một bộ sách y học. Hứa Tuấn và các quan Thái y Dương Thọ Lễ, Kim Ưng Đạc, Lý Mệnh Nguyên, Trịnh Lễ Nam…cùng lập ra ban biên tập và bắt tay vào biên soạn sách. Nhưng thật rủi ro, vào năm sau gặp phải loạn lạc chiến tranh xâm lược của quân Nhật nên công việc gián đoạn, ban biên tập tan rã. Sau chiến tranh, vua Tuyên Tổ cải mệnh Hứa Tuấn một mình biên soạn tiếp. Kiên trì và nổ lực suốt mười mấy năm không ngơi nghỉ, đến năm Quang Hải Quân thứ hai (1610), cuối cùng Hứa Tuấn mới hoàn thành nhiệm vụ biên tập sách. Năm 1613, sách được Nội Y viện đem khắc in. Bộ sách cả thảy 25 quyển, bao gồm Mục lục 2 quyển, Nội cảnh thiên 4 quyển, Ngoại hình thiên 4 quyển, Tạp bệnh thiên 11 quyển, Thang dịch thiên 3 quyển và Châm cứu thiên 1 quyển.

Sách này chủ yếu tham khảo sách y Trung Quốc như Tố Vấn, Linh Khu, Thương Hàn Luận, Chứng Loại Bản Thảo, Thánh Tế Tổng Lục, Trực Chỉ Phương, Thế Y Đắc Hiệu Phương, Y Học Chính Truyền, Cổ Kim Y Giám, Y Học Nhập Môn, Vạn Bệnh Hồi Xuân, Y Học Cương Mục …gồm 83 loại và một số sách y cổ của Cao Ly (Triều Tiên) như Y Phương Loại Tụ, Hương Dược Tập Thành Phương, Ngự Y Toát Yếu Phương… từ đó biên soạn thành sách, cắm một cột mốc đỉnh cao của y học Cao Ly, xây dựng hoàn chỉnh hệ thống lý luận vững chắc cho nền y học truyền thống Triều Tiên, không chỉ có tác dụng rất lớn đối với sự phát triển đi lên của y học Triều Tiên, mà còn có tác dụng rất lớn đối với toàn thể nền y học truyền thống Đông phương. Do vậy mà Lý Vương Triều Quang Hải Quân của Triều Tiên ca ngợi sách ĐYBG là “tổng hợp thống nhất y học”… Bộ sách thuốc này hiện tồn 36 bản khắc in khác nhau.

Trong sách ĐYBG, đối với tạng phủ và cơ năng sinh lý của nó, đặc điểm giải phẫu sinh lý học và bệnh tật của các bộ phận, nguyên nhân bệnh và các triệu chứng, nguyên tắc trị liệu và sử dụng phương thuốc, phép chữa dân gian và liệu pháp châm cứu, v.v…đều được trình bày rõ ràng và có hệ thống. Tư liệu bộ sách này đã ghi chép 1212 dược liệu và 4497 bài thuốc.

Như đã viết trong bài báo trước đây, điều tôi tâm đắc nhất trong bộ sách ĐYBG không phải là khối lượng tri thức đồ sộ được đúc kết từ gần một trăm tác phẩm Đông y trước đó, mà chính là phong cách biên soạn mạch lạc, khoa học và nhất là tôn trọng bản quyền tác giả, trích dẫn tài liệu từng câu từng đoạn đều có cước chú xuất xứ rõ ràng, được thực hiện nhất quán trong toàn bộ công trình biên khảo. Nên nhớ rằng sau khi Hứa Tuấn biên soạn xong ĐYBG (năm 1610), phải 276 năm sau, Công ước Berne – công ước bản quyền quốc tế đầu tiên trên thế giới mới được ký kết vào ngày 9/9/1886. Nhắc lại điều này, chúng tôi xin tỏ lòng ngưỡng mộ và biết ơn vô hạn của một kẻ hậu học đối với tác giả bộ sách ở tận xứ Cao Ly cách đây đã 4 thế kỷ.

PHAN CÔNG TUẤN