Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

NGA TRUẬT

25/08/2025

LĨNH NAM BẢN THẢO TÂN BIÊN

NGA TRUẬT – 莪朮

Nguyên văn và phiên dịch:

莪朮名称矩艾撑   Nga truật danh xưng củ Ngải xanh

氣辛味苦性温平   Khí tân vị khổ tính ôn bình

破 癥消食除酸吐   Phá trưng tiêu thực trừ toan thổ

止痛祛邪導血經   Chỉ thống khư tà đạo huyết kinh

Nga truật tên là củ Nghệ xanh

Khí cay vị đắng tính ấm bình

Phá hòn tiêu thực nôn chua dứt

Trấn thống trừ tà thông huyết kinh

Tân biên:

Nga truật còn tên Ngải tím, Nghệ xanh, Nghệ đen là vị thuốc quen thuộc, nhưng không có trong bản khắc LNBT quyển Thượng. Chúng tôi bổ sung theo NDTH (khắc sau vị Uất kim và trước vị Hương phụ, xem ảnh trích bản khắc NDTH).

NDTH quyển Thủ có 499 vị thuốc, trong khi LNBT chép gần y nguyên nhưng chỉ có 496 vị. Chúng tôi nghi do người khắc chữ đã để sót, nên đưa vào tập LNBT Tân biên này.

Theo Thực vật chí Trung Quốc thì loài Nga truật hay Bồng nga truật – Curcuma phaeocaulis đã bị xác định nhầm là C. aeruginosa Roxburgh, C. caesia Roxburgh và C. zedoaria (Christmann) Roscoe trong tài liệu Trung Quốc. Tương tự, ở Việt Nam nhiều tài liệu cũng ghi nhầm Nga truật hay Nghệ đen là  Curcuma zedoaria.

Bài thuốc:

1. Ung thư cổ tử cung: Dùng tinh dầu 10-30ml tiêm tại chỗ, ngày 1 lần.
2. U xơ tuyến vú, u xơ tử cung, các loại kết hạch: Nga truật, Huyền sâm đều 16g; Hồi đầu, Tô mộc, Xạ can, Mộc qua, Đơn bì, Ngưu tất đều 12g; Nhân hạt Gấc, Cánh kiến đỏ, Mộc thông, Cam thảo đều 8g, Sắc uống.
3. Đầy bụng: Nghệ đen 6g,Tam lăng 6g, Lúa mạch 9g, Vỏ quýt 15g, sắc uống.
4. Hành kinh đau bụng, máu kinh đông cục, hoặc rong kinh ra huyết đặc dính, ri rỉ: Nghệ đen và Ích mãu, mỗi vị 15g, sắc uống.
5. Bỗng dưng đau bụng do khí lạnh, tích trệ (đau từng cơn): Nga truật 2 lạng, Mộc hương 1 lạng, tán bột,mỗi lần uống 2g với nước giấm nhạt (theo Nam Dược Thần Hiệu).

Lưu ý: Kỵ thai và rong kinh nhiều.