Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Lãn Ông trở về quê hương yêu dấu

23/05/2025

LGT: Đây là bài viết của Bác sĩ Trương Thìn,  cố Viện trưởng Viện Y Dược học dân tộc TP.HCM, in trong tập “Y đạo ca Lãn Ông trở về quê hương yêu dấu” (Nhà xuất bản Văn nghệ TP.HCM, 2000).

Có lẽ chỉ có những thầy thuốc nghệ sĩ tài hoa, đa tài thơ văn nhạc họa như Trương Thìn, thấu ngộ tương đắc với tâm hồn thi ca Lãn Ông, mới viết nên một khúc tráng ca như vậy!

Chúng tôi đã mạn phép cố tác giả đưa bài viết này vào Phụ lục phần Chuyện đời Lãn Ông trong tập sách PHÁT HUY DI SẢN HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG – ĐÁNH THỨC TIỀM LỰC ĐÔNG Y ĐÀ NẴNG (NXB Đà Nẵng, 2025). Nay xin giới thiệu lại cùng bạn đọc. 

P.C.T

Chúng ta chẳng thể đòi hỏi gì hơn nơi một Lê Hữu Trác trước sự băng rã nghiêm trọng của xã hội Việt Nam dưới thời vua Lê chúa Trịnh, Trịnh Nguyễn phân tranh.

Kẻ thì gác tía xướng ca

Người thì đói rách kêu ca khắp đường

Con người có chí lớn và tâm hồn trong sáng đó đã không thể vượt khỏi tri thức của thời đại mình, nên tiến thoái lưỡng nan, tắt đường nghẽn lối. Nguyên khí đã trở thành cuồng khí, nộ khí, bi tráng khí !

Núi xa kia đổ về phương Bắc

Sông sâu kia cuộn vòng phương Tây

Còn gió lồng lộng trên cao

Và mưa mưa phùn bay bay

Hồ hải không phiêu đãng

Tráng tâm thành đại cuồng

May thay, nơi Hương Sơn quê mẹ có trăng sông gió núi. Có tiên hiền khai đường mở lối cho giòng thác tâm hồn quay về Y hải.

Từ đó:

Công danh trước mắt trôi như nước

Nhân nghĩa trong lòng chẳng đổi phương

Ơi hoa khép nép kinh cầu

Ơi chim ríu rít cây lành

Ơi ta mỉm một nụ cười

Còn như mây trôi còn như mây trôi

Lãn Ông làm nhà bên rừng, đêm ngày đóng cửa đọc sách. Mỗi khi được câu cách ngôn của tiên hiền thì ghi ngay tại chỗ, mắt nhìn, miệng đọc, đi thì mang theo, ngồi thì nghĩ ngợi, tự hỏi, tự bàn như cùng người xưa chuyện trò vui vẻ.

Từ đó, bộ bách khoa toàn thư “Lãn Ông Tâm Lĩnh” xuất hiện như một vì sao lấp lánh, như một đỉnh cao vời vợi, như ngọn cờ đỏ thắm tung bay trên Lĩnh Nam đất Việt.

Y dược minh tinh phát xuất nam thiên tú khí

Nhân văn cự phách trường lưu Việt quốc anh tài

Lãn Ông vừa là một nhà y học phương Đông về lý luận, lại vừa là một nhà y học Việt Nam về thực tiễn Việt Nam.

Bên cạnh Nội Kinh Yếu Chỉ lại có Đạo Lưu Dư Vận, bên cạnh Y Hải Cầu Nguyên lại có Lĩnh Nam Bản Thảo, bên cạnh Châu Ngọc Cách Ngôn lại có Hiệu Phỏng Tân Phương, Bách Gia Trân Tàng…

Nhưng, nếu sự thông minh cần mẫn miệt mài đã tạo nên thiên tài Lãn Ông trong y học, thì sự thiết tha với cuộc sống yêu người, yêu đời… là hơi ấm nghìn năm còn ấm mãi trong tình người trong Thượng Kinh Ký Sự, Y Lý Thâu Nhàn.

Lãn Ông ẩn dật nơi rừng núi Hương Sơn để đủ rộn hai tay ôm lấy cuộc đời.

Lãn Ông đóng cửa đọc sách từ bỏ giao du để đến với mọi người.

Lãn Ông yêu cỏ cây sông núi để hiểu cho thấu lẽ đất trời.

Lãn Ông hòa mình trong đại ngã bao la của sương mù dốc núi, của vách đá chân mây, của trăng khuya giục mái chèo, của giọng hò thuyền xuôi, của tình quyện sông – núi – con người.

Trắng xóa một màu trời.

Vách đá chân mây mù

Hàng cây quanh rẽ lối

Ngổn ngang núi đồi núi

Ma trơi bên thành cũ

Tiếng quyên sầu thở than

Một mình qua dốc núi

Vì người

Trăng khuya giục mái chèo

Đêm sâu lòng vương vấn

Màu sương bờ hoa đượm

Bóng non thu võ vàng

Nghe đâu đây tiếng chuông chùa

Và giọng hò thuyền xuôi

Muốn vui chung rượu phím đàn

Ngại người ơi ngóng chờ

Lãn Ông!

Mãi mãi yêu người, yêu trăng sao vời vợi, yêu sông nước mông lung, yêu cỏ hoa, yêu rừng núi. Mãi mãi yêu vì!

Dốc núi đường quanh co

Dốc núi đường quanh co

Hoa rơi rơi

Tuyết rơi

Hoa tuyết rơi

Đẫm áo người

Trên

Đỉnh mây mù

Phượng hoàng và kỳ hoa dị thảo

Ta hái mang về

Người ơi

Từ độ treo gươm rũ áo từ quan

Trở về non xưa có suối hoa chào

Chan chứa tình người, người sẽ yên vui.

Đường về quanh co khóm trúc rừng mai

Quanh co rừng đào mới thấy cổ thụ

Rợp bóng hiên nhà

Ngạt ngào hương hoa chim hót lời thơ

Mây quanh thư phòng đôi khi lành lạnh

Đôi khi lành lạnh, gạch ngói rêu phong

Nguyện cầu thế gian yên vui

Cho ta thơ túi rượu bầu

Nguyện cầu thế gian yên vui

Cho trăng yêu mấy cung đàn ngủ say.

Lãn Ông đã tìm ra thiên lý thiên xuân; Lãn Ông đã tìm ra Đạo: Y Đạo! Người thầy thuốc là người đi tu giữa cõi đời!

Ngoài trời hoa bay bay

Mịt mù sương khói dâng

Lời cầu chim líu lo

Vượn ngồi lắng nghe kinh

Trầm lặng nghe trong ta

Từng giọt mưa long lanh

Từng giòng suối róc rách

Từng giọt nắng trong ngần

Ngoài trời hoa bay bay

Mịt mù sương khói

Trầm lặng nghe trong ta

Trầm lặng nghe trong ta

Từng lời …

Dù đã thật vô cùng trong sáng, nhưng vẫn gợn chút hư danh, Lãn Ông lại một lần đau khổ của kẻ bị lưu đày xa rời quê hương yêu dấu.

Nước ơi sao chảy nhanh

Ý ta xin chậm lại

Núi kia trên đường về

Còn thuyền ta đi xa

Nhạn trắng quấn quít trên đầu

Tiễn đưa vấn vương đàn cả lội

Sương mù che khuất quê hương

Nắng chiều nửa bóng cô liêu

Ta nhớ ngày nào chí lớn khó thành tiến thối lưỡng nan:

Hồ hải không phiêu đãng

Tráng tâm thành đại cuồng

May thay, nơi Hương Sơn quê mẹ có trăng sông gió núi, có tiên hiền mở lối cho giòng thác tâm hồn quay về Y hải.

Từ đó:

Công danh trước mắt trôi như nước

Nhân nghĩa trong lòng chẳng đổi phương

Còn bây giờ:

Nước ơi sao chảy nhanh

Ý ta xin chậm lại

Núi kia trên đường về

Còn thuyền ta đi xa

Nỗi đau khổ chất ngất trong Thượng Kinh Ký Sự!

Không gian thu hẹp lại một vòng u tối, thời gian bứt rứt than vắn thở dài … Ngày nào ta được trở về cõi trời, cõi đất, cõi con người ấm áp tình yêu !

Ngựa quen đường ngựa vui tung vó

Gió căng buồm cho thuyền ta lướt nhanh

Quê hương ơi, nỗi nhớ

Con chim sổ lồng bay về quê mẹ

Mây như che nắng cho người người ơi

Núi như dang tay chào người người ơi

Xanh ngắt non đoài xa xa

Ơ hay có phải núi quê nhà

Lãn Ông thiết tha trở về và đang trên đường về.

Con đường đó xa xôi hai trăm năm nhọc nhằn gian khổ.

Trên trời lấp lánh sao ngọc. Lãn Ông là sao, là ngọc.

Đổi màu theo không gian thời gian. Từ một tia sáng lẻ loi trong đêm tối nghìn năm, đến trăng nước mênh mông nhấp nhô ngàn sóng bạc.

Trương Thìn

1986-2000