Kinh nghiệm chữa Sa sinh dục nữ

07/12/2023

Sa sinh dục dân gian gọi là sa dạ con, yếu dây chằng; Đông y gọi bằng nhiều tên như âm đĩnh, âm thoát, âm đồi, âm trĩ, sản trường bất thâu. Sa sinh dục là một bệnh chứng khá phổ biến trong chị em phụ nữ, chiếm 8% lứa tuổi 40-50 theo thống kê của Viện bảo vệ bà mẹ và trẻ sơ sinh (Bách khoa thư bệnh học, T.2, tr.356). Dấu hiệu lâm sàng hay gặp là có cảm giác tức và nặng ở bụng dưới, nhất là khi đứng, nhưng khi nằm thì hết cảm giác đó. Đôi khi có cảm giác muốn rặn đẻ, hay bị đau vùng sau thắt lưng. Nặng hơn có thể thấy được cổ tử cung thập thò ở ngoài âm hộ (sa độ 2); thậm chí cả cổ và thân tử cung sa ra ngoài âm hộ (sa độ 3), trường hợp này thường kèm theo sa bàng quang và trực tràng, gây khó chịu trong mọi sinh hoạt của phụ nữ.

Nguyên nhân sa sinh dục phần lớn do phụ nữ đẻ sớm, đẻ dày, đẻ nhiều, khi sinh rách tầng sinh môn không khâu, người làm việc nặng, thiếu ăn, suy dinh dưỡng, cơ thể ốm yếu… Ngoài ra, một số trường hợp do dị dạng bộ phận sinh dục, vị trí tử cung khác thường, cổ tử cung dài… Y học hiện đại không có thuốc trị sa sinh dục, chỉ dùng phẫu thuật hoặc đặt vòng nâng. Trong khi đó Đông y có nhiều sở trường dùng thuốc trị sa sinh dục, nếu kết hợp thêm châm cứu, thể dục, điều dưỡng, kết quả rất khả quan.

Theo Đông y, sa sinh dục thường gặp hai nguyên nhân chính là khí hư và thấp nhiệt. Biện chứng luận trị từng thể bệnh như sau:

1.SA SINH DỤC THỂ KHÍ HƯ:

Đông y gọi là khí hư hạ hãm, cùng với các mức độ sa sinh dục cục bộ, có triệu chứng toàn thân thường gặp là: người mệt mỏi, tim hồi hộp, hơI thở ngắn, bụng dưới nặng đầy, thắt lưng đau tức, đại tiện nhão, tiểu tiện nhiều lần, nước tiểu trong, huyết trắng nhiều mà loãng, lưỡi nhạt, rêu mỏng, mạch phù hư.

Căn cứ nguyên tắc hư giả bổ chi, hãm giả cử chi, Đông y điều trị thể bệnh này lấy phép bổ khí thăng đề làm chủ. Phương thuốc kinh điển là bài Bổ trung ích khí thang (Chích kỳ, Nhân sâm, Bạch truật, Độc quy, Trần bì, Thăng ma, Sài hồ, Chích thảo) của Lý Đông Viên.

Pháp và phương tổng quát như vậy, tuy nhiên kết quả điều trị phần lớn phụ thuộc vào kinh nghiệm thầy thuốc trong việc gia giảm vị thuốc, thêm bớt liều lượng, bào chế dạng thuốc và cách dùng thích hợp với cơ địa thể tạng riêng từng người bệnh trong từng giai đoạn khác nhau. Một yếu tố không kém phần quan trọng là công tác điều dưỡng, do vai trò tích cực của người bệnh quyết định.

Theo kinh nghiệm của chúng tôi, điều trị sa sinh dục nên chia làm 2 giai đoạn: tấn công và duy trì. Điều trị tấn công bằng thuốc thang, trọng dụng 2 vị Chích hoàng kỳ và Thăng ma, mỗi ngày một thang, từ 5-7 ngày nếu sa độ 1 và 10-15 ngày nếu sa độ 2. Sau đó chuyển sang điều trị duy trì bằng dạng thuốc tán (bột) trong một vài tháng. Kinh nghiệm của chúng tôi cho bệnh nhân uống thuốc trước giờ nghỉ ngơi như nghỉ trưa, ngủ tối. Uống thuốc vào là lên giường nằm ngay, chân kê gác cao hơn đầu. Có thể kết hợp vài động tác thể dục đơn giản như lần lượt đưa từng chân lên xuống (hít vào đưa chân lên, thở ra hạ chân xuống); hoặc đổi làm động tác thót cơ hậu môn, cơ sinh dục như động tác nín đại – tiểu tiện rồi thả lỏng cơ, lại tập tiếp. Mỗi động tác tập vài chục lần. Kinh nghiệm cho thấy vừa uống thuốc kết hợp tập thể dục như nói trên, vừa tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc điều dưỡng nghỉ ngơi, hạn chế phòng sự, không bưng vác nặng… thì kết quả điều trị khá nhanh lại có khả năng chống tái phát rất tốt.

2. SA SINH DỤC THỂ THẤP NHIỆT:

Sa sinh dục trên cơ địa người nóng nhiệt, lại do vệ sinh kém, thường biến chứng viêm nhiễm. Triệu chứng kèm biểu hiện sa sinh dục là âm đạo sưng đau lở loét, nước vàng ra nhiều, tiểu tiện nóng đỏ, buốt rát, đắng miệng, nóng nảy phiền muộn, lưỡi đỏ, mạch hoạt sác. Phép chữa là thanh nhiệt lợi thấp. Phương dùng là Long đởm tả can thang: Long đởm thảo, Chi tử, Hoàng cầm, Sinh địa, Sài hồ, Xa tiền tử, Trạch tả, Mộc thông, Đương quy, Cam thảo. Đối với thể bệnh này, nhất thiết phải kết hợp thuốc xông ngâm dùng ngoài, có thể chọn một trong các bài sau:

– Ngũ bội tử 20g, Chỉ xác 20g, Ô mai, Ngân hoa, Hoàng bá, Cam thảo đều 12g, sắc nhiều nước, còn nóng vừa đem xông ngâm tại chỗ trong 5-10 phút rồi rửa, ngày 2-3 lần.

-Khổ sâm 20g, Sà sàng tử 20g, Bạch chỉ 12g, Hoàng bá 12g, Phèn chua 4g sắc xông ngâm ngày 2-3 lần.

Sau khi điều trị hết các triệu chứng viêm nhiễm ( sưng, nóng, đỏ, đau, lở loét…), tiếp tục điều trị duy trì bằng bài Bổ trung ích khí thang gia Long đởm, Hoàng bá. Cách dùng như ở thể khí hư.

Trên đây là những kinh nghiệm điều trị sa sinh dục bằng Đông y, thường cho kết quả rất tốt ở các giai đoạn sa độ 1 và 2 (nếu sa độ 3 nên phối hợp Tây y can thiệp bằng phẫu thuật mới hiệu quả). Một điểm lưu ý thêm là để phòng bệnh sa sinh dục cần khuyến cáo chị em phụ nữ phải thực hiện nghiêm chỉnh công tác kế hoạch hoá gia đình, như không đẻ sớm (trước 22 tuổi), không đẻ dày (cách 4-5 năm), không đẻ nhiều (chỉ 1-2 con). Nên sinh ở nơi an toàn và được đỡ đẻ đúng kỹ thuật, không để sản phụ rặn lâu quá; tránh các sang chấn như rách âm đạo, tầng sinh môn khi làm thủ thuật; nếu tầng sinh môn hay âm đạo bị rách dù rất nhỏ, không chảy máu cũng khâu lại cẩn thận. Ngoài ra, chú ý không để suy dinh dưỡng hoặc táo bón kéo dài, và nhất là tránh lao động nặng sớm sau khi đẻ. Theo phương châm phòng bệnh hơn chữa bệnh, đây cũng là một nhiệm vụ quan trọng người thầy thuốc cần tiến hành trên mặt trận tuyên truyền giáo dục nhân dân tự ý thức chăm sóc bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.

ĐẶNG ÁNH TUYẾT