Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

HÀNH Y QUÁ THIÊN NHẪN SƠN HOÀI CỔ

16/08/2025

THƠ CHỮ HÁN HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG 17

HÀNH Y QUÁ THIÊN NHẪN SƠN HOÀI CỔ – 行醫過千仞山懷古

ĐI THĂM BỆNH QUA NÚI THIÊN NHẪN, NHỚ CHUYỆN XƯA

Xuất xứ : Có người xã Tự Đặc huyện Nam Đàn lại đón, qua đây đã nhiều lần, nên làm bài này. Thiên Nhẫn (có khi phiên âm là Thiên Nhận) là tên một dãy núi nằm giáp ranh giữa các huyện Hương Sơn, Đức Thọ của tỉnh Hà Tĩnh với huyện Thanh Chương và Nam Đàn tỉnh Nghệ An. Trong bản khắc chữ Hán bài này có chú thích trong núi này có thành Ngũ niên, có lẽ khắc nhầm “lục” thành “ngũ” chăng?. Bởi lẽ, theo Nguyễn Trọng Thuật, núi Thiên-nhẫn ở huyện Thanh-chương, Nghệ-an đấy có cái cổ-thành của vua Thái-tổ nhà Lê đóng ở đó sáu năm rồi mới ra chống nhau với quân nhà Minh, nên gọi là Lục-niên-thành.

Nguyên văn và phiên âm :

醫囊此度此山行     Y nang thử độ thử sơn hành,

感昔興今未已情     Cảm tích hứng kim vị dĩ tình.

野鳥向人言往事     Dã điểu hướng nhân ngôn vãng sự,

霜苔鏁壁篆山銘     Sương đài tỏa bích triện sơn minh.

殘雲欲起圍城陣     Tàn vân dục khởi vi thành [1] trận,

落石猶分伏路兵     Lạc thạch do phân phục lộ binh.

最是関情無處瀉     Tối thị quan tình vô xứ tả,

斜陽牧笛隔溪聲    Tà dương mục địch cách khê thanh.

Dịch nghĩa:

Xách túi thuốc lần này qua núi này,

Khi nay dậy lên tấm tình xưa chưa dứt.

Con chim trên nội quay về người nói câu chuyện cũ,

Rêu sương phủ vách núi tựa như bài minh viết vào.

Những đám mây tàn như muốn vây trận quanh thành

Đá mọc còn tựa như quân mai phục hai bên đường.

Nhất là mối tình quan hoài không sao tả xiết,

Bóng chiều tà, tiếng địch của mục đồng cách bên khe suối.

 Dịch thơ:

Níp bầu mấy độ qua đây,

Tình xưa dào dạt, dạ này ngẩn ngơ.

Quanh mình chim nhắc chuyện xưa,

Bia đề vách núi chữ mờ rêu xanh.

Mây bay như muốn vây thành,

Đá lô nhô tựa phục binh bên đường.

Tình riêng lai láng khôn lường,

Cách khe tiếng sáo xa vang, bóng chiều.

(Nguyễn Thanh Giản, Tử Siêu, Nam Trân dịch)

Bản dịch khác:

Núi này túi thuốc mấy lần qua

Nỗi trước niềm nay mãi ngẩn ngơ

Chim nội gọi người khoe việc cũ

Rêu xanh đầy vách chữ bia mờ

Mây tàn muôn trận mây thành nổi

Đá chắn còn như lính phục chờ

Man mác bao tình khôn kể xiết

Chiều tà tiếng sáo vẳng khe đưa

(Bùi Hạnh Cẩn dịch)

Níp bầu qua đó buổi sơn-hành [1],

Ngán nỗi xưa sau chẳng xiết tình!

Thỏ-thẻ chim đồng ôn chuyện cũ,

Lờ-mờ rêu đá ký bài minh.

Mây như phấp-phới vào vây lũy,

Đá vẫn lô-nhô yểm phục-binh [2] .

Gành ấy tình này khôn dãi tỏ,

Bóng chiều tiếng địch vắng bên ghềnh

(Nguyễn Trọng Thuật dịch)

[1] Sơn-hành là đi đường núi.

[2] Trận pháp vua Lê Thái tổ hay dùng lối phục binh.