Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Dưỡng sinh theo Đông Y Bảo Giám

10/11/2023

LTS: Nhân sự kiện thư tịch  ĐÔNG Y BẢO GIÁM được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Chúng tôi có trích dịch giới thiệu với bạn đọc CTQ một số bài chủ đề DƯỠNG SINH. Dưới đây là 2 bài đầu tiên của chuyên đề đã đăng trong CTQ số 138. 

THÂN HÌNH TẠNG PHỦ ĐỒ

(ĐỒ HÌNH THÂN THỂ TẠNG PHỦ ) 

Tôn Chân nhân (Tôn Tư Mạo) nói : “Trong trời đất, con người là cao quý. Đầu tròn là hình tượng trời, chân bằng thẳng là hình tượng đất. Trời có 4 mùa, người có 4 chi (chân tay). Trời có 5 hành (kim – mộc – thủy – hỏa – thổ), người có 5 tạng (phế – can – thận – tâm – tỳ). Trời có 6 cực (lục cực hay lục hợp: trời, đất, đông, tây, nam, bắc), người có 6 phủ (đại tràng, đởm, bàng quang, tiểu trường, tam tiêu, vị). Trời có 8 loại gió, người có 8 khớp xương lớn. Trời có 9 ngôi sao, người có 9 lỗ khiếu. Trời có 12 giờ, người có 12 kinh mạch. Trời có 24 tiết khí, người có 24 du huyệt. Trời có 365 độ, người có 365 khớp xương. Trời có nhật nguyệt, người có hai mắt. Trời có đêm ngày, người có ngủ thức. Trời có sấm chớp, người có mừng giận. Trời có mưa móc, người có nước mắt, nước mũi. Trời có âm dương, người có hàn nhiệt. Đất có suối nước, người có huyết mạch. Đất có cỏ cây, người có lông tóc. Đất có vàng đá, người có răng xỉ. Tất cả đều do bẩm thọ tứ đại ngũ thường giả hợp mà thành hình”.

Chu Đơn Khê cho rằng : “Về hình thể của người thì dài không bằng ngắn, lớn không bằng nhỏ, mập không bằng ốm. Sắc thái của người thì trắng không bằng đen, nhợt không bằng sẫm, mỏng không bằng dày. Huống chi người mập là lắm thấp, người ốm là nhiều hỏa, người trắng trẻo là phế khí hư, người da đen là thận khí đủ. Hình sắc bên ngoài đã không giống thời tạng phủ bên trong cũng khác. Cho nên tuy chứng ngoài giống nhau nhưng phép chữa lại phân biệt khác hẳn”.

(P.C.T dịch)

THÂN NGƯỜI NHƯ MỘT QUỐC GIA 

Bảo Phác Tử nói rằng: “Thân người là hình tượng của một quốc gia. Vị trí ngực bụng giống như cung thất triều đình, tay chân như cõi biên cương, khớp xương phân chia như bá quan văn võ, thần như vua, huyết như bề tôi, khí như dân vậy. Biết sửa trị thân người thì có thể cai trị được nước. Biết thương dân thì đem lại sự bình an cho nước. Biết quý khí thì giữ vững được thân mình. Dân tán lạn thì nước mất. Khí cạn kiệt thì người chết. Người chết thì không thể sống lại. Nước mất thời khó khôi phục hoàn toàn. Bậc thánh nhân biết trừ hoạn khi hoạn chưa xảy ra, biết chữa bệnh khi bệnh chưa khởi phát. Điều trị lo trước khi còn mạnh khỏe, chớ đuổi theo sau lúc bệnh nặng quá rồi. Thân khó nuôi dưỡng mà dễ bị xâm hại. Khí khó tĩnh lặng mà dễ bị vẩn đục. Vì vậy nên xét rõ uy đức để giữ gìn xã tắc cho nước, cắt bỏ ham muốn để bảo vệ khí huyết cho thân, rồi sau mới bảo tồn chân nhất⁽¹⁾ ,  giữ vững tam nhất⁽²⁾ , trừ hết bệnh tật, kéo dài tuổi thọ”.

Tố Vấn viết: Tâm là cơ quan quân chủ (như vua cai trị một nước), thần minh (hoạt động ý thức tinh thần, tư duy tư tưởng) từ đó mà sinh ra. Phế là cơ quan tướng phó (như Tể tướng phò tá nhà vua), trị tiết (việc sửa trị) từ đó mà sinh ra. Can là cơ quan tướng quân, mưu lự từ đó mà sinh ra. Đởm là cơ quan trung chính (ngay thẳng), quyết đoán từ đó mà sinh ra. Chiên trung là cơ quan thần sứ, hỷ lạc từ đó mà sinh ra. Tỳ Vị là cơ quan thương lẫm (kho lương thực), năm vị từ đó mà sinh ra. Đại  trường là cơ quan truyền đạo (đưa dẫn, bài tiết), sự biến hóa (cặn bã thức ăn) từ đó mà ra. Tiểu trường là cơ quan thụ thịnh (tiếp thụ, dung nạp), hóa vật (phân hóa lọc lấy tinh chất) từ đó mà sinh ra. Thận là cơ quan tác cường (làm nên sức mạnh), kỹ xảo (tài nghệ khéo léo) từ đó mà sinh ra. Tam tiêu là cơ quan quyết độc (khơi thông thủy lợi), thủy đạo từ đó mà sinh ra. Bàng quang là cơ quan châu đô (tích tụ nước),  tân dịch chứa ở đó, khi khí hóa thì sẽ tiết ra.

Tóm lại, 12 cơ quan trên không được để mất sự liên thông với nhau. Bởi vì, chủ sáng suốt thì bên dưới yên ổn, theo lẽ đó dưỡng sinh thì sống lâu, trọn đời không bị đau ốm, theo lẽ đó trị nước thì thiên hạ thịnh vượng. Còn chủ không sáng suốt thì 12 cơ quan sẽ nguy, sứ đạo (đường liên lạc) bế tắc không thông, hình hài bị thương tổn nặng, theo lẽ đó dưỡng sinh thì mắc tai ương bệnh tật, theo lẽ đó trị nước thì dòng giống lâm nguy. Hãy đề phòng cẩn thận !.

(P.C.T dịch)

————

Chú thích:

 (1)Chân nhất: thuật ngữ Đạo giáo, chỉ thân thể âm dương hòa hợp, trạng thái hô hấp bình hòa khi nhập định.

(2)Tam nhất: thuật ngữ Đạo giáo, chỉ “tam tài nhất thể” (trời- đất – người cùng một bản thể), hay “tam giáo nhất bản” (Phật – Lão – Nho cùng một gốc). Theo chúng tôi ở đây nên hiểu “tam bảo nhất dụng” (tinh – khí – thần cùng một công dụng).