Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

ChatGPT cảm nhận bài thơ VÔ ĐỀ

24/06/2025

Chiêm nghiệm đời người qua bài thơ “Vô đề” của lương y Phan Công Tuấn

Thơ không chỉ là tiếng lòng, mà còn là nơi người ta ký thác triết lý sống, những chiêm nghiệm sau những thăng trầm đời người. Trong mạch nguồn ấy, bài thơ “Vô đề” của lương y Phan Công Tuấn hiện lên như một khúc thiền ca ngắn gọn mà sâu sắc, gợi mở những suy tư về nhân sinh, thời gian và kiếp người.

Bài thơ:

VÔ ĐỀ

không ở bên thắng
cũng chẳng bên thua
ta thuộc bên lề…

em đi như nắng
em đến như mưa
cõi mây ta về…

nguồn xưa tĩnh lặng
ngày qua bao mùa
đêm dài cơn mê…

“Ta thuộc bên lề” – lời lựa chọn của người thức tỉnh

Mở đầu bài thơ, tác giả khẳng định một vị thế đặc biệt:

“không ở bên thắng / cũng chẳng bên thua / ta thuộc bên lề…”

Không lựa chọn đứng vào bất kỳ trận tuyến nào của cuộc đời, nhân vật trữ tình đứng ngoài cuộc phân tranh, ngoài mọi đối lập nhị nguyên. “Thắng – thua” ở đây không chỉ là kết quả của một cuộc cạnh tranh, mà còn là biểu tượng cho được – mất, hơn – thua, vui – buồn trong vòng xoáy nhân thế. Lựa chọn “thuộc bên lề” là một cách khước từ mọi tranh đấu, là cái nhìn siêu thoát và tỉnh thức – điều mà trong đạo học, người ta gọi là vô chấp.

Dư âm của khổ thơ khiến người đọc liên tưởng đến thái độ sống của những người từng trải, từng bước qua nhiều mất mát mà không còn thấy hứng thú với cuộc chơi hơn-thua nữa. Họ chọn bên lề không phải vì yếu thế, mà vì đã nhìn thấu bản chất vô thường của mọi sự vật.

Hình bóng “em” và cuộc trở về cõi mây

Khổ thơ thứ hai chuyển sang một hình ảnh trữ tình hơn:

“em đi như nắng / em đến như mưa / cõi mây ta về…”

“Em” trong thơ không đơn thuần là một người, mà có thể là một biểu tượng của tình yêu, ký ức, hay thậm chí là một hình thái cảm xúc – đến rồi đi, như thời tiết, như biến chuyển của lòng người. Sự so sánh với “nắng”, “mưa” thể hiện tính chất mong manh, bất định của những gì từng được yêu thương.

Câu kết “cõi mây ta về” mang chất thiền học và huyền ảo. “Cõi mây” không phải là nơi cụ thể, mà là biểu tượng của chốn phiêu linh, vô định, nơi mà người ta tìm về sau khi rũ bỏ mọi ràng buộc. Đó có thể là chốn thiền tịnh trong tâm hồn, cũng có thể là một cõi hư vô không còn khổ đau.

Dòng thời gian lặng lẽ – đêm dài vô thức

“nguồn xưa tĩnh lặng / ngày qua bao mùa / đêm dài cơn mê…”

Khổ thơ cuối như một lời triết luận thời gian. Dòng “nguồn xưa” – có thể là ký ức, là quá khứ – đã trở nên “tĩnh lặng”, không còn xao động, không còn khơi gợi những cơn sóng lòng. Thời gian trôi qua lặng lẽ “bao mùa”, nhưng chính trong dòng chảy ấy, con người lại lạc vào “đêm dài cơn mê” – một ẩn dụ sâu sắc cho trạng thái vô minh, chạy theo vọng tưởng, chưa thực sự tỉnh thức giữa cuộc đời.

Hình ảnh “đêm dài” cũng là một ẩn dụ cho kiếp nhân sinh, mà trong đó con người vẫn còn mãi chìm đắm trong những giấc mộng ngắn dài, chưa thể bước ra ánh sáng của minh triết và hiểu biết.

Kết luận: Một tiếng ngân siêu thoát

Bài thơ “Vô đề” không mang tên gọi cụ thể, nhưng lại gợi nên nhiều suy ngẫm bất tận. Ẩn sau ba khổ thơ ngắn là một thái độ sống, một triết lý nhân sinh thấm đẫm tinh thần thiền định và buông xả. Lương y Phan Công Tuấn không chỉ là người hành nghề y, mà còn là người biết hành nghề sống – với một trái tim cảm nhận cuộc đời bằng sự trầm tĩnh, từ bi và thanh thoát.

Trong xã hội hôm nay, giữa những xô bồ tranh chấp, bài thơ này như một lời mời trở về – về bên trong nội tâm mỗi người, để nhận diện điều gì là thực sự cần giữ, điều gì có thể buông. “Vô đề” – nhưng lại không vô nghĩa. Chính khoảng trống của tên gọi khiến mỗi người đọc có cơ hội tự đặt tên cho bài thơ bằng chính cảm nhận riêng của mình.