Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Châm cứu thần phương_phần 2

05/12/2023

CHÂM CỨU THẦN PHƯƠNG

(tiếp theo)

11.TRỊ CHỨNG CÀN HOẮC LOẠN (ĐAU BỤNG BÃO):

Mấy người đau bụng lạ lùng

Kêu rên trằn trọc vẫy vùng thảm thương

Y gia ai nấy cho tường

Ấy càn hoắc loạn thế dường kim châm

Nghe như muốn mửa mà không

Muốn tả không được đi sông khó hòng

Mửa sông đặng nhẹ trong lòng

Mửa sông không đặng long đong hiểm nghèo

Dường như tính mệnh cheo leo

Cứu sao cho mửa đặng nhiều thì may

Nếu không người chết liền tay

Ấy càn hoắc loạn xưa nay gặp thường.

Cứu các huyệt: Bá hội (1), Thuỷ phân (1), Trung quản (1), Thiên xu (2), Đản trung (1), Túc Tam lý (2).

12. TRỊ CHỨNG CÀN ẨU (MỬA KHAN):

Mấy người lâm chứng mửa khan

Ta làm phép cứu mới toan mạnh ù

Phách hộ (2), Khí hải (1), Thận du (2)

T.Tam lý (2), Trung quản (1) cứu bù hết nôn.

13. RỊ CHỨNG TRỰC TRƯỜNG BẠO TẢ (ỈA RÓT):

Mấy người phát chứng đi sông

Đêm ngày xuôi chảy cong cong đi hoài

Bá hội (1), Khí hải (1) mấy mồi

Trung quản (1), Thần khuyết (1) muối bồi cứu ngay.

14. TRỊ CHỨNG TIÊU KHÁT:

Mấy người khát nước tiêu hao

Ta dùng phương cứu thế nào cho hay

Nội quan (2), Giản sử (2) hai tay

Nhân trung (1) trên mặt cứu rày mới yên.

15. TRỊ HÃN XUẤT VONG DƯƠNG (NGẤT XỈU THÁO MỒ HÔI):

Mấy người hãn xuất vong dương

Thân hình lạnh lẽo thảm thương dàu dàu

Mạch lại vi – nhược khá sầu

Mạch mà hoạt –  đại trị cầu mới an

Hợp cốc hai huyệt rõ ràng

Đốt liền bảy tráng bảo tàng là may.

16. TRỊ CHỨNG ÁCH NGHỊCH (NẤC CỤT):

Mấy người nấc cụt hiểm nghèo

Luận theo hoắc loạn (?) luận theo thương hàn

Một thực một hư một hàn

Ta dùng phép cứu liệu toan bổ cùng

Phách hộ (2) Cao hoang (2) Chiên trung(1)

Tam lý (2) Khí hải (1) thêm cùng Thận du (2).

17. TRỊ CHỨNG PHIÊN VỊ (ĂN VÀO NÔN RA):

Mấy người cơm cháo chẳng vào

Ăn xong thì mửa nôn nao hiểm nghèo

Chứng rằng phiên vị gieo neo

Mệnh môn vô hoả ngặt nghèo lắt lay

Cứu cho ấm vị mới hay

Thượng tiêu dẫn hoả thời may đó chừ

Hạ tiêu hư lãnh âm hư

Cứu bổ thận thuỷ bấy chừ đặng an.

Cứu các huyệt: Mệnh môn (1), Chiên trung (1), Thận du (2), Trung quản (1), Khí hải (1), Thiên xu (2), Túc Tam lý (2).

18. TRỊ Ế KHÍ (Ợ HƠI, ĂN KHÔNG TIÊU):

Mấy người ế khí trong mình

Ăn nằm thái quá xuôi tình ợ hơi

Bởi vì khí chẳng thảnh thơi

Tỳ không tiêu hoá khí hơi thượng hành

Sách xưa hư thiệt phân rành

Thiệt thời cứu tả hư dành bổ hư.

Cứu các huyệt: Cao hoang (2), Thiên xu (2), Vị du (2), Thận du (2), Trung quản (1), Khí hải (1), Túc Tam lý (2).

19. TRỊ CHỨNG TRƯỜNG PHONG HẠ HUYẾT:

Mấy người lâm chứng Trường phong

Đi sông thấy những máu hồng chảy ra

Đêm ngày lòng dạ xót xa

Ta dung phép cứu nhiệt tà tán mau.

Trước cứu Bách hội trên đầu,

Thận du, Khí hải lại cầu Mệnh môn

Trung cực, Trung quản, Thuỷ phân,

Túc tam lý huyệt lại cần cứu thêm.

Chú thích: Trường phong hạ huyết hay Trường phong tiện huyết là bệnh danh Đông y. Nguyên nhân do phong nhiệt nung nấu tích chứa ở trường vị, lâu ngày làm tổn thương âm lạc đến nỗi đại tiện thường ra huyết. Biểu hiện lâm sàng trước khi đại tiện huyết ra như rót, sắc huyết đỏ tươi, giang môn không sưng đau, lưỡi đỏ, mạch sác (BT).

20. TRỊ CHỨNG HẠ LỴ (KIẾT LỴ):

Mấy người bong bóng nước da

Đi sông máu mủi theo ra liền liền

Lâu lâu quặn bụng đau rên

Thấy cơm ợ ói chẳng yên trong Tỳ

Ta nay khám biết tức thì

Xưa nay chứng ấy cũng vì Tỳ hư

Khí hải, Mệnh môn, Thiên xu

Trung quản, T.Tam lý cứu vô sẽ cầm.

21. TRỊ CHỨNG THOÁT GIANG (SA TRỰC TRÀNG):

Mấy người bệnh đã thoát giang

Nguyên dương hạ hãm rõ ràng chứng hư

Bách hội, Trung quản, Thiên xu,

Mệnh môn, Khí hải, Thận du cứu liền,

Trung cực, T.Tam lý cứu thêm

Trực tràng sẽ được đưa lên nhẹ nhàng.

22. TRỊ CHỨNG BĨ KHÍ THUỶ THŨNG:

Mấy người bĩ khí trong mình

Sa cùng trướng mãn gương hình không chi

Làm thầy ta phải rộng suy

Xét xem dưới rốn có khi nổi vòng

Hoặc khi tiểu tiện chẳng thông

Hoặc khi phù thũng nhọc lòng lắm ru

Chiên trung, Trung quản, Thiên xu,

Chương môn cùng với Thận du, Thuỷ phần (phân).

Sau rồi Trung cực, Quan nguyên,

Tam lý, Ẩn bạch, Nội đình cứu thêm.

Chú ý: Khi cứu huyệt Chương môn thời bảo người bệnh nằm nghiêng, chân trên thẳng ra, chân dưới co lại, huyệt bên trái cứu trước, bên phải cứu sau.

Chú: Bĩ khí là một trong năm loại bệnh tích ở tạng Tỳ. Theo Nạn Kinh (Nạn 56) thì bộ vị bên phải vị quản có khối sưng nổi lên giống như cái bát úp, bệnh kéo dài không khỏi, sẽ khiến phát sinh bệnh hoàng đản, không hấp thu được dinh dưỡngnên da thịt teo gầy, chân tay vô lực…Nguyên nhân bệnh do Tỳ hư khí uất, bĩ tắc không thông, tích khí lưu kết gây nên (BT).

23. TRỊ CHỨNG PHÙ THŨNG:

Mấy người trệ khí trong mình

Ho nên phù thũng dạng hình tròn quay

Tiểu tiện bí, da bụng dày

So cùng bình nhật mỗi ngày một thua

Ta nay luận chứng thũng phù

Trước thời tả phế thuỷ du thông hành

Lại thêm bổ tỳ mới lành

Làm cho tiêu trệ được thành mới hay.

Phương huyệt bài trên đã bày,

Bỏ Chiên trung, Phế du –Thận du thay cứu liền.

(Tức cứu các huyệt: Phế du, Trung quản, Thuỷ phân, Chương môn, Thận du, Thiên xu, Khí hải, Quan nguyên, Trung cực, Nội đình, Ẩn bạch, Túc tam lý).

24. TRỊ CHỨNG TRÚNG PHONG CẤM KHẨU, BẤT TỈNH NHÂN SỰ:

Mấy người bị chứng trúng phong

Miệng thời cấm lại, trong lòng hôn mê

Tay chân sờ thấy lạnh tê

Cứu cho tỉnh lại, huyệt kê tỏ tường:

Nhân trung, Bách hội, Thừa tương,

Giáp xa, Hợp cốc phối phương Khúc trì

Đại đôn, T.Tam lý nhớ ghi

Hồi sinh khởi tử danh y xứng đời.

25. TRỊ CHỨNG KHẨU NHÃN OA TÀ (MẮT MIỆNG MÉO LỆCH):

Mấy người khẩu nhãn oa tà

Miệng với con mắt ắt là méo vênh

Nguyên do kinh lạc vệ vinh

Can thận khí huyết trong mình đều hư.

Giáp xa, Hiệp cốc, Nhĩ môn,

Địa thương, Thừa khấp, Nhân trung cứu liền.

Hợp cốc xin nhớ trước tiên

Chỉ dùng một huyệt ở bên mặt lành.

(Chứng này Tây y gọi Liệt dây thần kinh số VII, nếu liệt mặt bên trái thì cứu huyệt Hợp cốc bên phải, liệt mặt bên phải cứu Hợp cốc bên trái).

26. TRỊ CHỨNG BÁN THÂN BẤT TOẠI (LIỆT NỬA NGƯỜI):

Mấy người bất toại chân tay

Nửa mình chết giả, lâu ngày teo khô

Bởi vì âm huyết đã hư

Tà phong nhiệt độc bây chừ bán thân.

Bách hội, Đại trữ, Cao hoang,

Hợp cốc, Liệt khuyết, Huyền chung phối vào

Phong thị với Tam âm giao

Cùng Túc Tam lý bên đau cứu liền.

(Còn nữa)