Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Hai lần cấp cứu trúng thực thịt vịt

04/11/2023

LY.PHAN CÔNG TUẤN

Một đêm xuân đang mơ màng giấc điệp, tôi choàng thức bởi có tiếng kêu cửa khẩn cấp. Vùng dậy ra mở cửa, bắt gặp vị khách là thiếu tá phó trưởng huyện công an giữa đêm hôm khuya khoắt, tôi hơi chột dạ, không biết có cơ sự chẳng lành nào đây? Đoán biết ý lo của tôi, anh cho biết ngay ông thân sinh đang lên cơn khó thở đột ngột, nhờ tôi đến khám xem có nên đưa đi  bệnh viên ngay không. Ông cụ 85 tuổi này vốn bị đột quỵ từ ngày đưa ông Táo về trời trước Tết, sau khi nằm viện hơn 10 ngày, được đưa về nhà mời tôi tiếp tục điều trị di chứng tai biến liệt nửa người. Đến nay qua hai tuần châm cứu và dùng thuốc thang, ông cụ đã có thể tự đi lại được, miệng bớt méo và tiếng nói đã rõ ràng, đặc biệt huyết áp và tim mạch đã ổn định. Vậy mà giờ đây…Nhìn đồng hồ chỉ quá 1 giờ khuya, đường đến nhà bệnh nhân cách nơi tôi ở khoảng bốn cây số…Thôi thì “đã mang lấy nghiệp vào thân, cũng đừng ái ngại xa gần đêm hôm”, tôi vội lấy túi dụng cụ, khoác áo lạnh, trùm đầu, dẫn xe ra đi.

Đến nơi, thấy ông cụ được đặt nằm trên ghế bố, người nhà cho hay nằm trên giường phẳng càng khó thở không chịu được. Sắc da mặt ông cụ bợt bạc, người mềm oặt, thở hào hển. Kiểm tra huyết áp thấy bình thường, nhưng mạch to, đi nổi rõ và rất căng. Chị con dâu cho biết ông cụ vừa kêu muốn đi cầu nhưng lại đi không được. Chị còn khoe tối hôm qua trông thần thái cụ tươi tỉnh khoẻ khoắn lắm, ăn hết một tô cháo ngon lành, thấy vậy chị cố nài ông ăn thêm lưng tô nữa. Một tia chớp loé qua đầu tôi, liền hỏi “cháo gì vậy chị ?”- “Cháo thịt vịt, hôm qua đi chợ gặp vịt ngon tôi mua một cặp làm thịt bồi dưỡng cả nhà mà.” Thôi rồi, trúng thực! Tôi cố nén lắm mới kìm được tiếng reo chực bật ra khỏi miệng. Liền lật áo ông cụ, nắn vùng bụng thấy đầy hơi căng tức, vỗ nhẹ nghe tiếng bình bịch như âm tiếng phát ra từ quả mit chín. Sẵn lò cứu điếu ngải Thái ất mang theo tôi liền cứu ấm hai huyệt Khí hải và Trung quản. Khoảng mươi phút thì bắt đầu nghe tiếng sôi ùng ục trong bụng, rồi cụ đánh rấm liên tục, mùi xú uế nghe nồng nặc gian phòng. Chẳng mấy chốc người cụ dần tươi tỉnh lại, bụng hết anh ách, chứng tức ngực khó thở cũng tiêu luôn. Cẩn thận cho ông cụ uống thêm một liều thuốc tiêu thực tán, tôi mới thở phào nhẹ nhõm ra về.

Thú thực, chẩn đoán và xử lý nhanh ca bệnh này, chẳng qua đêm nay tôi đã gặp may. Bởi nghề nghiệp  run rủi để tôi gặp lại một trường hợp tương tự đã gặp cách đây hơn mười năm. Khi ấy tôi mới chập chững vào nghề, có cắt cho một ông bác họ xa vài thang thuốc. Uống vào thấy đỡ, bác đến cân thêm hai thang nữa lúc chiều thì đến khoảng 11 giờ đêm ấy tôi sững sờ thấy hai vợ chồng bác đốt đuốc tìm đến quầy thuốc nằng nặc đòi tôi kiểm tra lại thang thuốc mang theo có lầm lẫn gì không, mà uống vào không thấy khoẻ người, ăn ngủ tốt như hai thang thuốc cũ. Đằng này, từ chặp tối uống thuốc vào rồi nằm trằn trọc mãi không ngủ được, cứ vừa thiu thiu chợt giật thót hồi hộp, bụng thì óc ách khó chịu. Quái lạ, hai thang bát vị gia giảm tôi cắt cho bác nguyên toa cũ, không hề có thay đổi gì mà sao như vậy nhỉ? Hay là…Tôi liền hỏi bác tối nay có ăn uống thức gì khác thường không. Bác gái liền nhanh nhảu cho biết thấy bác trai khoẻ người ăn uống khá hơn sau khi dùng hai thang thuốc của tôi liền làm thịt một con vịt nhà nuôi để tẩm bổ cho bác. Đoán bác bị trúng thực, bụng trướng khí nghịch xung tâm, tôi liền sao tán mấy cái vảy trút (xuyên sơn giáp) cho bác uống tại chỗ. Ngồi nghĩ một lát, nghe bụng nhẹ hẳn thì bác về. Hôm sau đến cho biết về đến nhà bác lên giường ngủ thẳng cẳng đến sáng. Thật hú vía ! Tôi cũng không ngờ chút kinh nghiệm cỏn con ấy lại hữu dụng cho mình một lần nữa về sau.

Trên đường về nhà, tôi không còn thấy lạnh như lúc ra đi, bởi trong lòng lâng lâng một niềm vui khó tả. Nhưng chẳng được bao lâu cảm giác ấy tắt ngấm, nhường chỗ cho một nỗi băn khoăn mới đến xâm chiếm lòng tôi. Có phải ngẫu nhiên chăng mà cả hai trường hợp trúng thực thịt vịt tôi gặp đều rơi vào người già trên tuổi cổ lai hy, đều có những chứng trạng mà đông y quy về tỳ thận dương hư  như hay sợ lạnh, chân tay lạnh, tiểu đêm nhiều, đại tiện nhão, ăn ngủ kém, hơi thở ngắn…? Phải chăng thịt vịt có tính hàn, khó tiêu cho người dương hư khí kém???

Về đến nhà đã ba giờ sáng, nhưng tôi không tài nào ngủ được, liền ngồi vào bàn đọc sách tra cứu giải toả điều băn khoăn vừa chợt đến. Đây rồi! Tại trang 1433 quyển Bản thảo cương mục của Lý Thời Trân (do Thực dụng thư cục xuất bản ở Hồng Kông 1963) có viết về tính vị của vịt (tên chữ Hán là áp hay vụ) nói chung vị ngọt, tính đại hàn, không có độc. Nhưng xét riêng thịt vịt thì vị ngọt, tínhlạnh, hơi có độc. Như vậy điều phỏng đoán của tôi về tính hàn lãnh của thịt vịt đã có căn cứ xác định. Xin miễn ghi lại chủ trị, công dụng làm thuốc của thịt vịt và các bộ phận khác vì nằm ngoài phạm vi nội dung bài viết này, ở đây chỉ lưu ý thêm một vài ý kiến của người xưa có giá trị tham khảo cho người nội trợ sử dụng: mua vịt nên chọn vịt mái vàng, vịt lông trắng hay vịt già là tốt nhất; không nên ăn thịt con vịt lông đen, vịt còn non, hoặc con gãy đuôi, trắng mắt vì thường có độc.

Sau này tra cứu thêm nhiều sách, tôi còn được biết ngộ độc thịt vịt là câu chuyện có tự ngàn xưa. Sách Lễ Ký từ hơn hai ngàn năm trước có thuật một trường hợp ăn thịt vịt tích thực thành hòn khối trong bụng phải dùng một loại gạo nếp điều trị mới khỏi. Sách Trung Quốc y học đại từ điển (Tạ Quan, Thương vụ ấn thư quán in lần thứ tư, 1957) ở trang 4223 có ghi trúng độc hay trúng thực thịt vịt (thực tích) thì dùng nước vo gạo nếp nấu uống một chén sẽ tiêu. Nhưng theo tôi, độc đáo và thông thái hơn cả là kinh nghiệm ẩm thực của dân tộc ta : thịt vịt bổ mát luôn được dùng kèm với gia vị mắm gừng ấm nóng, vừa để điều hoà âm dương, vừa làm tăng khoái khẩu. Tuy vậy, cốt lõi của nghệ thuật ăn uống có lẽ không nằm ngoài hai chữ điều độ ( Nội Kinh – cuốn sách kinh điển của đông y gọi là ẩm thực hữu tiết). Kết thúc bài này, người viết xin mạn phép đúc kết bài học kinh nghiệm trên đây bằng một câu ca vui  cho mọi người dễ nhớ,dễ truyền cho nhau nghe:

“Thịt vịt nhớ chấm mắm gừng

Người già bụng yếu xin đừng…ép ăn !”

P.C.T

(đã đăng báo ĐNCT và  Tạp chí YHCTVN, CTQ)