Trang nhà LƯƠNG Y PHAN CÔNG TUẤN

Chuyện Lão Lười: NGÀY THÁNG NĂM SINH

06/01/2024

LỜI THƯA TRƯỚC

Phiên họp của Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) lần thứ 42 ngày 21/11/2023 đã thông qua nghị quyết phê chuẩn danh sách các “Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2024 – 2025″, trong đó có Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, một đại danh y, nhà văn hóa xuất sắc của dân tộc Việt Nam.

Được biết hiện nay có một nhóm tác giả trong và ngoài nước đang tiến hành biên soạn và xuất bản cuốn sách song ngữ Việt – Anh: 100 ĐIỀU CẦN BIẾT VÀ NÊN BIẾT VỀ HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG LÊ HỮU TRÁC, nhằm phổ biến tới bạn đọc trong và ngoài nước về danh nhân Lê Hữu Trác trong dịp Đại lễ kỷ niệm 300 năm ngày sinh Lê Hữu Trác (1724-2024).

Hưởng ứng chủ trương này, trang nhà phancongtuan.com xin giới thiệu loạt bài Chuyện Lão Lười do trang chủ biên soạn.

Hy vọng sẽ “mua vui cũng được một vài trống canh” cùng bạn đọc xa gần trong năm 2024 này.

P.C.T 

Chuyện Lão Lười: NGÀY THÁNG NĂM SINH

Lê Hữu Trác tự đặt biệt hiệu Lãn Ông, nghĩa là Ông Lười hay Lão Lười. Mà đúng là Lão Lười thiệt! Viết bộ sách ngàn trang để lại mà chẳng thèm ghi một dòng về ngày tháng năm sinh của mình, khiến hậu thế ba trăm năm sau còn loay hoay xác minh tranh biện.

Về năm sinh của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, trước đây có một số tài liệu ghi không chính xác là năm 1720. Tuy nhiên theo ghi nhận và khảo cứu của nhiều học giả như, Trần Văn Giáp, Phạm Văn Điều, Đỗ Đình Tuân, Nguyễn Văn Thang … đều cho rằng: Hải Thượng Lãn Ông sinh ngày 12 tháng 11 năm Giáp Thìn đời Lê Dụ Tông, niên hiệu Bảo Thái thứ 5, tức nhằm ngày 27-12-1724 (và mất tại quê mẹ ngày 15 tháng Giêng năm Tân Hợi, niên hiệu Quang Trung thứ 4, nhằm ngày 17-02-1791).

Theo cuốn Văn bia họ Lê Hữu thì ngày sinh của người anh ruột cùng cha cùng mẹ với Lãn Ông là Lê Hữu Tán (con thứ 7 của cụ Lê Hữu Mưu, nhưng nếu chỉ kể về con trai là con thứ tư) là giờ Tý, ngày 14 tháng 2 năm Canh Tý (1720) mà Lãn Ông là con trai thứ 7 của cụ Lê Hữu Mưu nên gọi là Chiêu Bảy (nếu kể cả trai và gái là con thứ 11). Vậy có thể có sự nhầm lẫn giữa cậu Chiêu Bảy với người anh thứ 7, nên từ đó có tài liệu cho là Lãn Ông sinh năm Canh Tý (1720) chăng?.

Theo tài liệu của Lê Hữu Khánh, hậu duệ đời thứ 9 của Lãn Ông, cho biết Giáo sư Nguyễn Huệ Chi kể lại, đó là vào thời điểm gấp rút chuẩn bị lễ kỷ niệm 250 năm ngày sinh Lãn Ông, mà các hoạt động theo kế hoạch, phải bắt đầu từ tháng 08 năm 1970. Lúc đó, thầy Huệ Chi đang công tác ở Viện Văn học được Bộ Y Tế mời tham gia Ban tổ chức trong một tháng. Thầy Huệ Chi đã gặp cụ Lê Trần Đức là tác giả biên soạn cuốn sách “Thân thế và sự nghiệp Y học của Hải Thượng Lãn Ông”, NXB Y học & TDTT, 1970, và là một trong những người thực thi công việc chuẩn bị cho Lễ kỷ niệm 250 năm ngày sinh Lãn Ông vào năm 1970. Thầy Huệ Chi có nói về năm sinh của Lãn Ông là năm Giáp Thìn 1724, được ghi rõ trong Văn Xá Lê Tộc Thế Phả (một trong những tư liệu về Lãn Ông mà thầy Huệ Chi cùng cha là Giáo sư Nguyễn Đổng Chi đã nghiên cứu và dịch thuật từ những năm 1957 & 1964).

Rất tiếc, cụ Lê Trần Đức  trả lời, vì công tác chuẩn bị đã lên lịch, nay chỉ hoàn tất mọi việc, sau đó báo cáo và công bố ngày kỷ niệm. Thời gian không cho phép dừng lại. Thế là buộc phải theo lao vậy thôi. Biết là sai nhưng vẫn phải làm. Từ đó năm sinh Giáp Thìn 1724 trở thành Canh Tý 1720 (nhầm với năm sinh người anh của Lãn Ông).

Trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác -Thân thế, sự nghiệp và tầm ảnh hưởng” do Bộ Y tế phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh và UBND tỉnh Hưng Yên tổ chức tại Hà Nội ngày 02-8-2022, cùng với tham luận “Góp phần cải chính năm sinh và năm mất của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác”của tác giả Phạm Quang Ái, có lẽ bài viết “Tìm hiểu năm sinh và thử phác họa niên biểu Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác” của Nguyễn Văn Ánh – Phan Công Tuấn (đã đăng lần đầu trên Thông tin Đông y Đà Nẵng từ năm 2019) đã cung cấp tư liệu, xác minh chứng cứ một cách hệ thống góp phần kết luận một vấn đề còn nhiều tranh cãi hơn năm mươi năm qua.

Thông báo kết luận của đồng chí Đỗ Xuân Tuyên, Thứ trưởng Bộ Y tế tại Hội thảo “Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác -Thân thế, sự nghiệp và tầm ảnh hưởng” – Bộ Y tế ban hành ngày 29/8/2022 đã khẳng định: “Năm sinh, năm mất của đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791) dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn và lịch sử”.

PHAN CÔNG TUẤN